M. Q. Bobojanov avtomatik boshqarish va rostlash nazariyasi asoslari

Og‘ish prinsipi (yopiq sistemalar)

Y
16
opiq sistemalarda boshqarish qurilmasi kirishiga berilgan ta’sir Uo va chiqish kattaligi u bo‘yicha ta’sirlar beriladi (1.11-rasm). Bu sistema teskari bog‘lanishga ega bo‘lib, u ^=y₀ - У farq asosida ishlaydi. Bu prinsip og'ishprinsipi deyiladi.


1.11-rasm.

1.12-rasmda o‘zgarmas tok generatori kuchlanishini stabil ushlab turishga mo'Ijallangan, og'ish prinsipi asosida ishlovchi yopiq sistema ko‘rsatilgan. Chiqish kattaligi U_g bo'yicha signal p-U_g kuchlanish bo‘lgichdan olinadi va berilgan kuchlanish Ub_er bilan taqqoslanib, boshqarish kuchlanishi U_b ko'rinishida К kuchaytirgichga uzatiladi. Kuchaytirgich chiqishidagi kuchlanish U_q orqali generator kuchlanishi boshqariladi. Og‘ish kattaligi % sistemaning kuchaytirish koefFitsiyentiga bog‘liq va astatik sistema muvozanat rejimida bo'lganda bu kattalik nolga teng bo‘ladi.
Sistemada chiqish kattaligi (boshqariladigan kattalik) doimiy nazorat qilib turiladi va barcha toydiruvchi ta’sirlar bartaraf qilinadi. 0 koeffitsiyenti kuchlanish bo‘lgichga ulangan qarshiliklar nisbati sifatida topiladi.
Og‘ish prinsipi avtomatik boshqarish nazariyasida eng ko‘p ishlatiladigan prinsipdir. Hozirgi paytda deyarli barcha avtomatik boshqarish sistemalari yopiq hisoblanadi.
Ochiq va yopiq sistemalami o‘zaro taqqoslash maqsadida generator U kuchlanishini doimiy
u shlab turish bo'yicha ishlovchi ochiq va yopiq avtomatik boshqarish sistemalarida yuzaga keluvchi kuchlanish tushuvlarini (AUochjq va AUyopiq) ko‘rib chiqamiz.
1.13 - rasmdagi gra- fiklardan ko‘rinadiki, 1.13-rasm. sistema yopiq bo'lgan
holdagi kuchlanish tushuvi AU_yop_iq ochiq holdagiga qaraganda (AU_ochiq) ancha kichik va bu yopiq sistemaning afzalligidan dalolat beradi.
Umumiy holda yopiq sistemalar quyidagi afzalliklarga ega:

• 
  sistema elementlari matematik tavsifiga o‘ta yuqori aniqlik talab
  

qilinmaydi;

• 
  sistema barcha toydiruvchi ta’sirlarga nisbatan sezgir.
  

Sistemaning kamchiligi katta bo‘lmagan og‘ishni mavjudligi bilan
bog‘liqdir. .
1

7

5. 
   Kombinatsiyalashgan boshqarish sistemalari
   

Bu sistemada og‘ish va toydiruvchi ta’sirni kompensatsiya qilish prinsiplari mujassamlashtirilgan boMib, shuning uchun stabilizatsiya qilish yoki dasturli boshqarishda yuqori aniqlikka erishilishi mumkin.
I
К
B
BO
Q
1.14-rasm.