M tojiyev, I. Nigmatov
Tez ta’sir etuvchi zaharli moddalar bilan shikastlanganda
Yüklə 8,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
7.4. Tez ta’sir etuvchi zaharli moddalar bilan shikastlanganda
aholining xatti-harakatlari Yuqorida aytilganidek, respublikamiz xalq xo‘jaligi tarmoqlarining ko‘p qismida zaharli moddalar (KTZM) ishlatiladi, saqlanadi va tashi- ladi. Shunday korxonalarga birorta ta’sir ko'rsatilsa, masalan, dushman tomonidan boTadigan ta’sirlarda, tabiiy ofat oqibatida, ishlab chiqarish tarmoqlarida boTadigan, temiryoT transportlaridagi avariyalar tufayli KTZM to'kilishi yoki tashqariga chiqib ketib, atrof muhitni, havoni za- 142 harlaydi. Albatta, bunday favqulodda vaziyatlarda avariya o ‘chog‘idagi va unga yaqin bo‘lgan atrofdagi fuqarolar jabrlanadi va KTZM xususiyatla- riga ko‘ra kimyoviy zaharlanish har xil darajada bo‘ladi. KTZMning qaynash harorati 20°C gacha boTsa, u tezda bugManib, zaharlash vaqti qisqa, lekin ta’sir darajasi katta boTadi. Agar KTZMning qaynash harorati 20°C dan yuqori boTsa, bugTanish sekinroq kechib, uning zaharlanish vaqti uzoq davom etadi, ammo tarqalish hududi kichik bo‘ladi. KTZMlar nafas organlari va teri orqali ta’sir etadi. Shu nuqtayi nazardan KT- ZMlar umumiy zaharlovchi va holsizlantiruvchi xillarga bo‘linadi. KTZM bilan zaharlanganda bosh og‘rig‘i, bosh aylanishi, ko‘z tinishi, holsizlanish, ko'ngil aynishi, qusish. o‘qiy olmaslik kabi alomatlar kuzatiladi, kuchli zaharlanishda esa oTim bilan yakunlanadi. Shuning uchun KTZM bilan zaharlangan hududlarda xalqning xatti-harakatlari xuddi kimyoviy qurollar bilan zaharlangan joylarda ko‘riladigan chora-tadbirlami o‘zginasidir, ya’ni himoya inshootlarida saqlanish, shaxsiy himoya vositalaridan foydalanish va boshqa omillar qo‘llaniladi. Lekin bitta asosiy farqi borki, u ham bo‘lsa, ba’zi bir KTZMlar (masalan, NH3, CO)ning yutiluvchanlik xususiyati past bo‘]ganligidan, ulardan saqlanishda, maxsus sanoat va izolatsiyalovchi gaz- niqoblardan foydalanish kerak boladi. Agar avariya holatida bir qancha gazlar aralashmasi bo‘lsa, faqat izo latsiyalovchi gazniqoblardan foydalanib, avariya joyini tiklash, zararlan- gan o‘choqdan odamlami evakuatsiya qilish tadbirlari ko‘riladi. KTZM chiqib ketgan joylarda avariyalami tiklash ancha mushkul jarayonlardan hisoblanadi. Bunda asosiy ishlardan: - Birinchi tiklash ishlarini tashkil etish. - KTZM tarqalgan hududni o‘rash (lokalizatsiya qilish) hisoblanadi. Avariyani tiklash ishlarini o‘sha korxonaning shtatli qismlaridagi zaharli gazlardan saqlovchi xodimlar olib boradilar. Kerak boTsa, fuqaro muhofazasining qutqamv, tibbiyot, yong‘inga qarshi, jamoat tartibini saqlash tizimlari ham yordamga chaqiriladi. Bulardan tashqari avariyani tiklash ishlariga korxona ishchi xizmatchilarini va o‘sha atrofdagi fuqarolami ham jalb qilish mumkin. Avariyani tiklash ishlarida qatnashayotgan fuqarolar o‘zini va boshqa- lami saqlash qoidalarini bilishlari zarur. L'lardan har doim zaharlangan fuqarolami shikastlangan hududdan olib chiqish, gazniqoblarini kiydira bilish, sun’iy nafas berish, yurakni massaj qilish, zaharlangan ko‘z, teri- larni neytrallash ishlarini bilishlari talab etiladi. 143 |