M ü n d ə r I c a t

Cədvəl 7.7 

RF-nin iqtisadi rayonlarının ərazisində ekoloji faktoru  

(atmosfer  havasının vəziyyətini) nəzərə alan əmsal 

 

RF-nin iqtisadi rayonları 

Atmosfer havası üçün A

e 

əmsalının qiyməti

 

Şimali RF 

1,4 

Şimal Qərbi RF 

1,5 

Mərkəzi 

1,9 

Volqa-Vyatsk 

1,1 

Mərkəzi –Qararatorpaqlar 

1,5 

Volqasahili (ətrafı) 

1,9 

Şimali –Qafqaz 

1,6 

Ural 

2 

Qərbi-Sibir 

1,2 

Şərqi-Sibir 

1,4 

Uzaq Şərq 

1 

Kalininqrad vilayəti 

1,5 

    

Qeyd*  şəhərlərdən  atmosfer  havasına  çirkləndirici  maddələrin  atılmasına  görə  1,2 

tamamlayıcı (əlavə) əmsaldan istifadə olunur. 

  

Əgər  atılan  qazları  neytrallaşdırıcı  qurğulardan  istifadə  olunarsa, 

göstərilən  ödəmələrə  azaldıcı  əmsallar  tətbiq  etmək  olar.  Belə  ki,  etilləş-

məmiş benzin və qaz işlədən avtonəqliyyata 0,05 əmsalı tətbiq olunur, digər 

qalan nəqliyyat vasitələri üçün isə - 0,1.  

Misal.  Müəssisənin  maşın-traktor  parkından  çirkləndirici  maddələrin 

atılmasına görə ödəməni hesablamaq tələb olunur. 

Verilənlər. Müəssisənin aşağıdakı maşın-traktor parkı var:  benzin yük 

avtomobilləri - 85 ədəd; dizel yük avtomobili - 65 ədəd; minik avtomobilləri 

– 8  ədəd; traktorlar - 50 ədəd. 

Atılan  qazlar  toksinliyinə  görə  standartlardan  kənarlaşır:  benzin  yük 

avtomobilləri - 18 ədəd;  dizel yük avtomobili - 5 ədəd; minik  avtomobilləri 

- 3 ədəd;  traktorlar  – 6 ədəd. 

Bir ildə 260 ton AИ – 80 və AИ - 93 benzini və 80 ton dizel yanacağı 

istifadə  olunur.  7.7.  cədvəlinə  əsasən  A

e

  əmsalını  təyin  edirik,  hansı  ki, 

məsələn 1,8 (1,5,.1,2) bərabərdir. 

  Həlli.  

1.  Nəqliyyat  vasitələri  benzin  yandırdıqda  müəssisənin  yol  verilən 

tullantılara  görə  ödəmələrini  (P

n

,  manat)  7.19  formula  ilə    hesab-

layırıq:   

P

n

= 260 

.

 1,3  =  8,459 manat 

 

2.

 

Nəqliyyat vasitələri dizel yanacağı yandırdıqda müəssisənin yol  

---

526 

 

verilən atılmalara görə ödəmələri (P

n

, manat) 7.19 formulu ilə hesab-

layırıq:                                            

P

n  

=  80 

.

 2,5  =  4,00 manat. 

 

3.  Səyyar  mənbələrdən  yol  verilən  atılmalara  görə  müəssisənin  cəmi 

ödəməsi: 12,459 manatdır. 

4.  Çirkləndirici  maddələrin  yol  verilən  miqdarı  keçməsinə  görə  ödə-

məni (P

sn

, manat) benzin yandırıldıqda (7.20) formulu ilə təyin edirik:   

 

                                     

54

,

9

6

,

381

93

21

459

,

8

5











sn

P

  

5.Çirkləndirici  maddələrin  yol  verilən miqdarı keçməsinə  görə ödəmə 

(P

sn

, manat), dizel yanacağı istifadə olunduqda (7.20) formulu ilə təyin 

olunur:  

38

,

2

6

,

95

115

11

4

5











sn

P

 

  6.  Tullantıların  yol  verilən  miqdarı  keçməsinə  görə  cəmi  ödəmə 

11,92 manatdır.  

7.  (7.21)  formuluna  əsasən  səyyar  mənbələrdən  çirkləndirici  mad-

dələrin atılmasına görə ümumi ödəmə:  

 

P

ü

 = (8,459 + 11,92) 

.

1,8  =  36,682 manatdır