Maftunaning
CHO`L MINTAQAASIDA ENG KO`P O`SADIGAN O`SIMLIK
Yüklə 0,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- BIR YILLIK O`SIMLIK
- KO`P YILLIK O`SIMLIKLAR
- ADIR MINTAQASI.
- LOLAQIZG`ALDOQ
|
CHO`L MINTAQAASIDA ENG KO`P O`SADIGAN O`SIMLIK № MAXALLIY NOMI OILASI GULLASH DAVRI Buta va chala butalar 1 JINGIL Yulg`indoshlar Iyul -oktabr 2 KERMAKJUSAN Murakkabguldoshlar sentabr
3 KO`KPEK
Sho`radoshlar Iyul
4 NORJUZGAN Torondoshlar aprel
5 OQBO`YALISH Sho`radoshlar Iyun
6 OQJUZG`ON Torondoshlar aprel
7 OQSHO`RA Sho`radoshlar Iyun
8 OQYLMONQULOQ dukkakdoshlar Iyun 9
dukkakdoshlar aprel
10 TUKLI QUYONSUYAK
may
11 CHO`LASTRAGAL may
12 CHO`TQARAGAN
may 13 SHOXILAK Sho`radoshlar Iyul 14 ERMON Murakkabguldoshlar sentabr
15 ECHKINCHAK dukkakdoshlar aprel 16 QORQBARQIT Sho`radoshlar Iyun
17 QORAJUVSAN Murakkabguldoshlar sentabr
11
1 1 18 QORASHUVOQ sentabr
BIR YILLIK O`SIMLIK 1 Achchiqo`t sutlamadoshlar aprel
2 Babuna
Murakkabguldoshlar aprel
3 Bo`zcho`l Boshoqdoshlar may
4 Gultikan Murakkabguldoshlar aprel
5 Movigul
Govzabonguldoshlar aprel
6 Momaqaldirmoq sutlamadoshlar aprel
7 Mushuktirnoq Dukkakdoshlar aprel
8 Mushukqoyruk Kermakdoshlar aprel
9 Nayzaqora Sho`radoshlar may
10 Olabuta
mart 11 Otashak Ayiqtovondoshlar mart 12 Oqchitir Kermakdoshlar may
13 Oshiq o`t sutlamadoshlar aprel 14 jag`-jag` Kermakdoshlar aprel
15 poshmak Sho`radoshlar Iyul 16 sariqsira Soyaabonguldoshlar aprel
17 Sog`an Sho`radoshlar Iyun 18 Sertukbaliqko`z Iyul
19 Keta
Iyul 20 Tasmacho`p Ayiqtovondoshlar may 21 Tuksizbaliqko`z Sho`radoshlar Iyul
22 To`rg`ayo`t
Iyun 23 To`rg`aycho`p
Iyul 24 Tuya qorin
Iyul 25 Tuyachangal
Iyun 26 Uchma Ayiqtovondoshlar mart 27 Hipikoum Ko`knordoshlar mart
28 Xamizise sutlamadoshlar may 29 Xaredandon Sho`radoshlar Iyun
30 Xolstarium Chinniguldoshlar Iyun 31 Chitiro`t Krestguldoshlar aprel
32 Shokila hiloldoshlar Iyul 33 Yog`liq qora Krestguldoshlar mart
34 Qoraqiz Murakkabguldoshlar Iyul 35 Qorabark o`t Sho`radoshlar aprel
36 Qizilcho`p Krestguldoshlar aprel 37 Qizil sho`ra Sho`radoshlar Iyul
38 Qumtariq
may 39 Qumboq
Iyul 40 Qumsiparak Chinniguldoshlar aprel 41 Quyonjun Sho`radoshlar Iyun
12
1 2 42 Qushoyoq Murakkabguldoshlar aprel
43 G`oz o`ti Boshoqdoshlar Iyun
1 Arxarbuyurg`un Sho`radoshlar Iyun
2 Betaga bo`z Boshoqdoshlar aprel
3 Bo`ritikan Chinniguldoshlar may
4 Buldiriqo`t Alesmadoshlar may
5 Bo`ymadarono`t Murakkabguldoshlar may
6 Bug`doyiqqamish Boshoqdoshlar Iyun
7 Buyurg`un Sho`radoshlar aprel
8 Jayrono`t Frankeniyadoshlar may
9 Javqosin Piiyozguldoshlar aprel
10 Iloncho`p Soyabonguldoshlar aprel 11 Kermak Kermakdoshlar may
12 Mavzoley Murakkabguldoshlar aprel 13 Mingtomir Piiyozguldoshlar may
14 Nayzabarg Alesmadoshlar Iyun 15 Norselin Boshoqdoshlar Iyun
16 Olmoso`t Ayiqtovondoshlar aprel 17 Otashak Piiyozguldoshlar aprel
18 Oqbosh Murakkabguldoshlar Iyun 19 Oqmiya Dukkakdoshlar aprel
20 Oqtiikan Pechakguldoshlar Iyul 21 Oqpechak Chinniguldoshlar may
22 Oqqurt Pechakguldoshlar may 23 Savrinjon Piiyozguldoshlar mart
24 Sassiq qo`ray Soyabonguldoshlar may 25 Suvbug`doyiq Boshoqdoshlar aprel
26 Suvpiyoz Piiyozguldoshlar may 27 Sirttan Qovoadoshlar may
28 So`libosh Boshoqdoshlar Iyul 29 Tatir Sho`radoshlar Iyul
30 Toshbuyurg`un
Iyun 31 Tuyatovon Tuyatovondoshla may 32 Chalov Boshoqdoshlar aprel
33 Choycho`p Gavzabonguldoshlar may 34 Cho`lkuchala torondoshlar aprel
35 Cho`lchukri Torondoshlar aprel 36 Shakaryantoq Dukkakdoshlar aprel
37 Shoxbark shoxbarkdoshlar Iyun 38 Sho`rqjriq Boshoqdoshlar Iyul
39 Sho`rbo`ta Sho`radoshlar Iyul
13
1 3 40 Qoraqo``g`a Hiloldoshlar Iyul
41 Qizilqiyoq Boshoqdoshlar aprel 42 Qo`zigul Piiyozguldoshlar mart
43 Qumpiyoz
may 44 Qumerkak Boshoqdoshlar may 45 qulanquyruq Dukkakdoshlar may
ADIR MINTAQASI. O`zbekiston teritoriyasining dengiz sathidan 500m dan 1200(1400)m gacha bo`lgan joylar adir mintaqasiga kiradi.Respublikamizning barcha tog` etaklari ,chunonchi:Toshkent, Farg`ona,Andijon, Namangan,Samarqand viloyatining ko`p qismini adir mintaqasi tashkil etadi. Relyefining notekisligi,bo`z tuproqdan iboratligi,o`aimliklarning asosiy qismini rang va qo`ng`irbosh o`simliklari tashkil etishi bilan ajralib turadi.O`zbekiston adirlari turli hil o`simliklarga boy. Ko`pgina tekis adirlarda g`alla(arpa,bug`doy,suli)ekiladi. RANG(karex pachustulis)hiloldoshlar oilasidan bo`lib,bo`yi 6-20sm ga yetadigan ko`p yillik efemer o`simlik. U chin hosil qilib o`sadi qalinligi8-9sm ga boradi.Asosan ildizi yordamida vegetativ yo`l bilan ko`payadi. U ko`pincha kuzda ,yomg`ir yog`sa (noyabr
oyining oxiri-dekabr oyining boshlarida) ko`karadi.Qishda barglarini sovuq uradi . erta bahorda fevral oyining oxiri,mart oylarining boshlarida qayta ko`karadi. Aprel oyida gullaydi. Gullari sariq rangda . May oyida mevasi pishadi. Urug`idan o`sishi juda qiyin. Qishda o`simliklar qurib qolganda u yam yashil bo`lib o`sadi va chorva mollari uchun to`yimli ozuqa bo`ladi.
guldoshlar oilasidan ,bo`yi5-15sm keladigan ko`p
yillik o`simlik . uzunligi 10-25sm, eni 3-6sm keladigan patsimon bo`lingan,uchki tomoni ancha
katta,uchburchak shaklida. U mart oyida ko`karadi. Aprel-may oylarida gullaydi. Gullari savatchada joylashgan sariq rangda. Urug`i iyun-iyul oylarida pishadi.
ISFARAK (Delphinium simibarbatum Bienert ) ayiqtovondoshlar oilasiga mansub bo`yi 35-75 cm ga etadigan ko`p yillik. O`simlik barglari uzun bandga o`rnagan. Barg yaprog`ibarg bandidan chiqadi va 5 bo`lakka bo`linadi. Ularning har biri yana o`z navbatidaensiz, ipsimon uzun bo`lakchalarga bo`linadi. Ildizi o`q ildiz. Mart oyida ko karadi apreldan iyun oyigacha gullaydi. Gullari sariq rangda uzunligi 35-40 sm keladigan to`pgulga sich joylashgan.ayrim gulning uzunligi 2 sm 1 sm tikani ham bor.guli1,5 sm uzunlikdagi gul bandiga o`rnashgangulbandining bir tomoni tukli bo lib sariq bo`rtmasi bor.urugi iyul oyida pishsdi. Uning tanasida 0,25-0,75 %alkaloid bor.
14
1 4
oilasidan bo`yi 10-60sm bir yillik o`simlik, barglari ildiz bo`g`zida va yon shoxchalari ostida joylashgan. Poyasi tik yumshoq avgust oyida gullaydi gullari oq ko`kish 1 sm uzunlikda. Gulkosasi sarg`ish, urig`I iyul – avgustda pishadi u savadchada joylashgan 1 savatchada 80 dan ortiq urug` bo`ladi., urug`idan yaxshi unadi. Qurg`oqchilikka juda chidamli. Yer ostki qismi tarkibida 0,1-0,4 efir moyi bo`ladi. Momiq shirasi bilan turli yara va chipqonlar davolanadi. SHIRACH (Eremurus algae ) piyozguldoshlar oilasidan. Bo`yi 30-80 sm ga yetadigan ko`p yillik o`simlik. Barglari juda etli poyasida barglari bo`lmaydi. Mart – aprel oylarida ko`karadi. May – iyun oylarida gullaydi , gullari poyaning uchida popuk shaklida o`rnashgan, pushti rangda. Mevasi iyun – iyulda pishadi. Tashqi ko`rinishi dumaloq chanoq shaklida bo`lib , uning ichida urug` yetiladi. Ildizi popuk ildiz.o`zbekistonda 20 ortiq uri bor. LOLAQIZG`ALDOQ(Papave rpavonium Schrenk)ko`knordoshlar oilasidan, bo`yi 40sm bir yillik o`simlik. Poyasi oddiy bazan asosidan shoxlanganb,qalin tukchalar bilan qoplangan. Barglarining cheti qayrilgan ildiz bo`g`ziga jolashgani uzun bandli. U fevral oyining oxiri – mart oyining boshida unib chiqadi. Apreloxiri, may boshida gullaydi. G`unchasi tuxumsimon, 8-15 sm usti tukchalar bilan qoplangan. Gulkosasi 2 bo`lib ular tez to`kiladi. Gultoji qizil rangda; uning ostgi qismi qora dog`li.gultoji 5 ta ,chankchisi juda ko`p; changdoni bitta 3 xonali. Gultoji 2-3 kundan keyin to`kiladi.mevasi may iyun oylarida pishadi.urug`I kosacha ichida 1mm uzunlikda bo`ladi. Urug`idan unadi GULHAYRI ( althaea rhitikarpa)gulhayridoshlar oilasidan ,bo1yi 60-180 sm ko`p yillik o`simlik . poyasi tik,ko`p shohlanmagan yuldussimon,tukchalar bilan qoplangan. Bargi 3-5 bo`lakli ,martda ko`karadi may-iyunda gullaydi guli och binafsha rangda asosan sariqroq. Mevasi iyul-avgustda pishadi.mevasi ichida 20- 22 ta urug`i bor.manzarali va dorivor o`simlik.
o`simlik. Poyasi tik turuvchi shohlangan qalin tukli. Barglari bandli 4-8 sm . fevral –martda unib chiqadi dastlab 2 ta barg hosil qilib ko`karadi. Aprel –may oylarida gullydi. Gullari to`p guldan poya uchida 6-20 tagacha gul hosil qiladi. Gultoji oq binafsha rangda. Mevasi may-iyun oylarida pishadi dukkakli ,uning ichida bir necha urug`i bor. Urug`idan ko`payuvchi efemer o`simlik. QATRON( krambe kotschyana bois )krestguldoshlar oilasidan 30-80smli ko`p yillik o`simlik .barglari juda katta,uzun bandli,tuxumsimon –yumoloq uzunligi60 sm ,eni 80 smga yetadi . barglari ildiz bo`g`zida hosil bo`ladi. Va 2-3 yildan keyin poya chiqaradi. Mart oyida ko`karadi va dastlab oq sarg`ish barglar paydo bo`ladi so`ng ko`k tusga kiradi ,aprel –mayda gullaydi oq sariq tusda. Mevasi iyunda pishadi urug`I yupqa qobiqli, uchi o`tkir, ko`sakcha ichida joylashgan . uni kuzda ekish tavsiya etiladi. Qatron bo`z va shag`al aralash gumusga boy tuproqda yahshi unib asalchil o`simliklardan iste`molda ishlatiladi. Tarkibida 15% qand, 5% oqsil, 3% kraxmal, 20% klechatka urug`ida 18-25% yog` va boshqa foydali moddalar ko`p bo`ladi . quritilgan ildizidan un tayyorlab non yopish mumkin. 15
1 5
oilasidan bo`yi 30-50 sm ko`p yillik o`simlik poyasi tik tuklar bilan qoplangan ildizi o`q ildiz. Barglari poyasini o`rab turadi 3 marta patsimon bo`lingan. Mart oyida ko`karadi. Iyul oyida gullaydi ,gultoji tukli uzunchoq sarg`ish rangda mevasi avgustda pishadi.bo`z tuproqda yaxshi o`sadi. ROVOCH(RHEUM MAHIVITSIY ) torondoshlar oilasidan bo`yi 2 m ko`p yillik o`simlik barglai 40 sm yog`on bandli. Yirik barglari ildiz oldida doira shaklida joylashgan mart oyida ko`karadi. Dastlab barglari oqish bo`lib keyin yashil tusga kiradi. Faqat to`p gul o`rnashgan qismidan novdalar chiqadi. May-iyun oylarida gullarida gullaydi , gullari mayday. Mevasi iyun –iyul oyida pishib 3 qirrali yong`oqcha bo`lib uzunligi 2 sm. Urug`idan ko`payadi . etli bandi istemolga ishlatiladi. Ildizi oshlovchi tanid moddasiga boy . bo`yoqchilikda va dori tayyorlashda keng ishlatiladi. BODOM(AMIGDALUS SPILOSIMA)ra`noguldoshlar oilasidan 2-3 mli buta yoki kichik daraxt uning tanasi ser shoh tikanli shoxlarning uzinligi 2-4sm eni esa uzinligidan 2-3 marta qisqa . barglari lansetsimon hushbo`y gullari barg bilan birga yoki oldinroq chiqadi . mart oyining o`rtalarida ko`karib gullaydi. Gullashi aprelgacha davom etadi gultoji oq pushti rangli . iyun –iyul oylarida mevasi pishadi. Shakli tuxumsimon ,usti qalin tuklar bilan qoplangan. Bodom danagining mag`zida moy ko`p. bodomning mag`zida oz miqdorda zaharli modda-amigdalin bo`lib tibbiyotda ishlatiladi.
|