MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs 

Mərkəz

i

 

Ümumi psixologiya. Psixologiya 

 

179 

dərk  edilməyən  olmaqla  iki  yerə  bölürlər.  Psixoloji  ədəbiyyatda  dərk 

edilən  motivlərə  tələbatlarla  yanaĢı  maraqları,  dünyagörüşünü,  əqidə 

və idealları; dərk edilməyən motivlərə isə ustanovkanı, həvəsi və s. aid 

edirlər.  

Maraqlar.  Maraqlar  insanın  idrak  tələbatlarının  emosional 

təzahürləridir. BaĢqa sözlə, maraq Ģəxsiyyətin, gerçək həyatın müəyyən 

bir sahəsinə, müəyyən bir fəaliyyətə, bu və ya digər biliyi əldə etməyə 

az  və  ya  çox  yönəlməsində  ifadə  olunan  fərdi  psixi  xüsusiyyətdir. 

ġəxsiyyətin istiqaməti onun maraqlarında ifadə olunur.  

Maraqların insanın həyat və fəaliyyətində rolu olduqca böyükdür. 

ġagird  nə  iləsə  dərindən  maraqlandıqda,  yerinə  yetirdiyi  iĢ,  dinlədiyi 

dərs onun üçün maraqlı olduqda həmin sahələrdə yüksək müvəffəqiyyət 

qazanır. Əksinə onlara qarĢı maraq olmadıqda həmin iĢlər cansıxıcı olur, 

Ģagirdi cəlb etmir. 

Maraq  bizdə  müəyyən  hisslər  doğuran  cisim  və  hadisəyə  daha 

artıq  və  gərgin  diqqət  yetirilməsini  təmin  edir.  Maraq  hər  hansı  bir 

obyekti daha dərindən və dəqiq dərketmə meylindən doğur. Maraqların 

fizioloji  əsasını  bələdləĢmə-  tədqiqat  refleksləri  təĢkil  edir.  Gerçək 

aləmdə  baĢ  verən  hər  bir  yeni,  gözlənilməz  dəyiĢiklik  zamanı 

bələdləĢmə  refleksi  baĢ  verir  və  qıcıqlandırıcının  daha  tam  və  aydın 

inikasını  təmin  edir.  Ətraf  mühitdə  ən  kiçik  bir  dəyiĢiklik,  yenilik  baĢ 

verdiyi  zaman  insanda  müvafiq  reseptor  aparatı  bu  dəyiĢikliyi  törədən 

qıcığa doğru yönəlir.  

BələdləĢmə  refleksini  bəzən  «tədqiqat  refleksi»,  bəzən  də  «bu 

nədir?» refleksi adlandırırlar.  

Maraqlar  idrakın  daimi  təhrikedici  mexanizmi  kimi  meydana 

çıxır.  

Maraqları məzmununa, məqsədinə, genişliyinə və davamlılığına 

görə təsnif etmək olar.  

Məzmununa  görə  maraqları  təsnif  edərkən  insanın  idrak 

tələbatlarının obyektləri əsas götürülür. Ġdrak tələbatları obyektlərindən 

hansının  insanı  cəlb  etməsi  bu  sahədə  onun  marağının  məzmununu 

müəyyənləĢdirir. Bu baxımdan maraqların əhəmiyyətlilik dərəcəsi onun 

məzmununun nə dərəcədə düzgün seçilməsindən asılı olur.  

Məqsədinə görə maraqlar vasitəsiz və vasitəli ola bilir. Ġnsan üçün 

əhəmiyyətli  olan  obyektin  emosional  cazibədarlığı  vasitəsiz  marağın 

meydana gəlməsinə səbəb olur. Bu zaman həmin obyektin özü bilavasitə 

bizi  özünə  cəlb  edir.  Onunla  maraqlanmağa  baĢlayırıq.  Vasitəli 

maraqlara  gəldikdə  bunlar  qarĢıya  qoyulmuĢ  məqsədə  çatmaq  üçün 

---