MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

 

Ümumi psixologiya. Psixologiya 

184 

sözlə  iddia  səviyyəsi  fərdin  qarĢısına  qoyduğu  məqsədin  çətinlik 

dərəcəsi 

ilə 

müəyyən 

olunan 

Ģəxsiyyətin 

arzuolunan 

özünüqiymətləndirmə (mən obrazı) səviyyəsindən ibarətdir.  

Ġnsan  sonra  yerinə  yetirəcəyi  iĢin  çətinlik  dərəcəsini  sərbəst 

Ģəkildə  seçərkən  özünüqiymətləndirməyə  cəhd  göstərməsi  iki  cür 

konfliktin  yaranmasına  səbəb  olur:  bir  tərəfdən  maksimum 

müvəffəqiyyət  əldə  etmək  üçün  iddianı  artırmaq  cəhdi,  digər  tərəfdən 

uğursuzluqdan    yaxa  qurtarmaq  üçün  iddia  səviyyəsini  aĢağı  salmaq. 

Müvəffəqiyyət  əldə  edildikdə  adətən  iddia  səviyyəsi  artır,  insan  daha 

çətin  məsələni    həll  etməyə  hazır  olduğunu  təzahür  etdirir,  uğursuzluq 

zamanı isə iddia səviyyəsini  müvafiq Ģəkildə aĢağı salır.  

ġəxsiyyətin  iddia  səviyyəsi  konkret  fəaliyyət  növündə  özünü 

aydın göstərir. Bununla əlaqədar bir fakta nəzər salaq.  

Ġmtahana zəif hazırlaĢmıĢ tələbə 5 qiymət almağa cəhd göstərir və 

verilmiĢ 10 misaldan yalnız 4-nü yerinə yetirdiyinə görə həmin qiyməti 

ala bilmədikdə ruhdan düĢməyəcəkdir. O eyni zamanda 3 qiymətə layiq 

görüldükdə də o qədər sevinməyəcəkdir. Çünki bu məqsədə nail olmaq 

o qədər də çətin deyildir. Lakin tədricən misalların sayını 4-dən yuxarı 

artırmaqla  yaxĢı  qiymət  almaq  üçün  ona  neçə  misal  verilməsini 

istədiyini  təklif  etməklə  onun  iddia  səviyyəsini  müəyyənləĢdirmək 

mümkündür.  

Bu  sadə  model  göstərir  ki,  Ģəxsiyyət  öz  iddialarının  səviyyəsini 

müəyyən edərkən özü üçün müəyyən perspekti saxlamağa çalıĢır. Buna 

görə  də  o,  elə  tapĢırıq  və  məqsədlər  seçir  ki,  onlar  nə  həddindən  artıq 

çətin, nə də həddindən artıq asan olsun.  

AparılmıĢ  tədqiqatlar  göstərmiĢdir  ki,  iddia  səviyyəsinin 

formalaĢması  nəinki  müvəffəqiyyət  və  uğursuzluğu  qabaqcadan 

görməklə,  həm  də  hər  Ģeydən  əvvəl,  keçmiĢ  müvəffəqiyyət  və 

uğursuzluqların  ağıllı  surətdə,  bəzən  isə  dumanlı  dərk  olunan  Ģəkildə 

nəzərə  alınması  və  qiymətləndirilməsi  ilə  müəyyən  edilir.  Məktəblinin 

tədris  iĢində,  dərnəkdə  məruzə  üçün  mövzu,  ictimai  tapĢırıq  və  s. 

seçərkən iddia səviyyəsinin formalaĢmasını izləmək olar.