MahirəNərimanqızı

Hədsiz  dərəcədə  utancaq,  hər  şeydən  tez  təsirlənən, 

küsəyən,  qorxaq,  həyəcanlı  uĢaqlar  isə  öz  hisslərini 

həddindən  artıq  ucadan  və  aydın  ifadə  etməyə  utanır, 

baĢqalarının  diqqətini  cəlb  etməkdən  qorxduqlarına  görə  öz 

problemlərini sakit keçirirlər.   

Çox  vaxt  “çətin”  uĢaqların  meydana  gəlməsi  ailə 

---

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

              Ümumi psixologiya. Psixologiya

 

302 

302 

tərbiyəsində  yol  verilən  nöqsanlarla  bağlı  olur.  Ailədə 

valideynlər  arasında  uĢaqların  tərbiyəsində  vahid  tələbin 

olmaması,  uĢağın  tərbiyəsi  və  onun  Ģəxsiyyətinin  inkiĢafı 

üçün  müvafiq  Ģəraitin  yaradılmaması,  valideynlər  arasında 

ciddi  konfliktin  olması,  valideyinlərin  davranıĢında  uĢağa 

mənfi  təsir  edəcək  qüsurların  mövcudluğu,  ailədə  əxlaq, 

ictimai  münasibət  normalarına  uyğun  olmayan  sərvət  və 

normalar  sisteminin  formalaĢması  və  s.  “çətin”  uĢaqların 

yaranmasının baĢlıca səbəbləridir.  

Hələ  kiçik  məktəb  yaĢı  dövründə  emosional  sahəsində 

problemlərin  olması  ilə  bağlı  «çətin»  uĢaqların  meydana 

gəlməsi  də  özünəməxsus  amillərlə  bağlı  olur.  Kiçik 

məktəblilərdə  emosional  pozğunluğa  səbəb  olan  amillərə 

aĢağıdakıları  aid  etmək  olar:  1)  təbii  xüsusiyyətlər  (məsələn, 

temperamentin  tipi);  xoleriklərdə  oyanma  çox  vaxt  yüksək 

olduğundan, onlarda təcavüzkarlıq yüksək olur; melanxoliklər 

ağlağan, hər Ģeydən tez təsirlənən, utancaq olurlar); 2) sosial 

amillər: 

–  ailə  tərbiyəsinin  tipi  (uĢağı  rədd  etmək,  həyəcanlı-

vasvası tərbiyə, hipersosial tərbiyə, eqoistik tərbiyə); 

– müəllimlərin münasibəti; 

– məktəb psixoloqunun təsiri. 

“Çətin” uĢaqlarla iĢ aparmaq və onlarda özünü göstərən 

qüsurları  aradan  qaldırmaq  üçün  bu  cür  uĢaqların  əmələ 

gəlməsinin  səbəblərini  araĢdırmaq,  psixoprofilaktika  və 

psixokorreksiya  vasitələrindən  sistemli  Ģəkildə  istifadə  etmək 

lazım gəlir. Bu sahədə məktəb psixoloqlarının üzərinə xüsusi 

iĢ düĢür. Burada birinci növbədə əsas diqqət Ģəxsiyyəti sosial 

cəhətdən  deformasiyaya  uğrayan,  asosial  uĢaqların  vaxtında 

diaqnostikasını  verməyə  yönəldilməlidir.  Bu  zaman  uĢaqda 

“çətinliyin”  yaranması  səbəblərinin  aĢkara  çıxarılmasına  da 

xüsusi diqqət yetirilməlidir. Bütün bunların əsasında və uĢağın 

fərdi xüsusiyyətini nəzərə almaqla onunla aparılacaq tərbiyəvi 

iĢ sistemi müəyyənləĢdirilməlidir.  

---