MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs 

Mərkəz

i

 

Ümumi psixologiya. Psixologiya 

 

101 

tələbatına  çevrilir.  Ġnsan  daima  özünün  həmin  tələbatını 

ödəməyə can atır. Məsələn, insanda oxu vərdiĢi  yarandıqda o, 

çətinlik  çəkmədən  götürdüyü  kitabı  səhvsiz  və  sürətlə  oxuya 

bilir,  lakin  bu  iĢi  yalnız  lazım  olduqda  həyata  keçirir.  Adətdə 

isə belə deyildir. Məsələn, hər  gün  yatağa uzanmaqdan qabaq 

kitab  oxumağa  adət  etmiĢ  adam  bu  iĢi  görmədən  yata  bilmir. 

Yaxud,  həmiĢə  bayırdan  gəldikdə  və  ya  yeməkdən  qabaq 

əllərini yumağa adət etmiĢ adam buna əməl etməyə bilmir.  

VərdiĢlər  Ģüurlu  təkrarlar  –  mümarisələr  sayəsində 

yaranır.  Adətlər  isə  bəzən  bu  cür  Ģüurlu  təkrarlar  olmadan  da 

yarana  bilir.  Məsələn,  Ģagird  dərsdə  yerindən  danıĢmağı 

qarĢısına  məqsəd  qoymur.  Təsadüfən  bir  neçə  dəfə  yerindən 

danıĢır və nəticədə danıĢqanlığa adət edir. 

Həyati  faktlardan  aydın  olur  ki,  insanın  yiyələndiyi 

düzgün vərdiĢ əgər xeyirli deyildirsə o qədər ziyanı da olmur. 

Lakin insanda formalaĢan adət həm xeyirli, həm də ziyanlı ola 

bilər.  Məsələn,  böyük  gələndə  ayağa  qalxmaq,  baĢqasının 

sözünü kəsməmək xeyirli (faydalı), müsbət adət olduğu halda, 

böyüyə qarĢı, laqeydlik, gobudluq,  dərsdə  yerindən söz atmaq 

və s. ziyanlı, mənfi adətdir.