MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

              Ümumi psixologiya. Psixologiya

 

124 

124 

altında  insan  öz  iĢini  ruh  yüksəkliyi,  inamla  yerinə  yetirir. 

Mənfi  əhval-ruhiyyə  isə    insanın  fəaliyyətinə  ləngidici  təsir 

göstərir.  Bir  çox  hallarda  əhvalın  yaranması  və  dəyiĢməsi 

böyük emosional təəssürat  yaradan, bəzi hissləri  canlandıran, 

digərlərini  zəiflədən  müxtəlif  həyat  hadisələrindən  ibarət  ola 

bilər.  Ona  görə  də  birinci  növbədə  məktəblilərdə  pis  əhvalın 

yaranmasına  təsir  edən  mənbələrin  aĢkara  çıxarılması,  imkan 

daxilində  onların  aradan  qaldırılması,  məktəbliyə  nəzakətli 

yanaĢmaq  lazım  gəlir.  Bu  prosesdə  Ģagirdin  fərdi-psixoloji 

xüsusiyyətlərinin nəzərə alınması da zəruridir. 

Affektlər.  Affektlər  surətlə  yaranan,  qüvvətli,  nisbətən 

tez  keçib  gedən  emosional  hallardır.  Affektlər  insanı  tez 

bürüyən,  sürətlə  ötüb  keçən,  iradi  nəzarətin  pozulması  ilə 

səciyyələnən  emosional  prosesdir.  Bu  zaman  insan  keçirdiyi 

qorxu,  hiddət,  qəzəb  və  s.  hisslərə  güclü  Ģəkildə  qapılır. 

Adətən,  insana  qarĢı  ədalətsiz,  normalara  uyğun  gəlməyən, 

mənliyə  toxunan  hərəkətlər  onu  bir  anda,  sürətlə  özündən 

çıxarır və kəskin hərəkətlərə  yol verməsinə səbəb olur. Ġnsan 

bu  cür  hərəkətlərin  icrasına  əvvəlcədən  hazırlaĢmır.  Onun 

bütün  hərəkətləri  Ģüurun  nəzarətindən  kənar  baĢ  verir. 

Fizioloji affekt adlanan bu hal tez də keçib gedə bilir. 

Stress (ingiliscə – stress – təzyiq, gərginlik deməkdir) – 

insanın  fəaliyyət  və  ünsiyyət  prosesində  çətin  və  mürəkkəb 

fiziki, zehni  iĢlər görərkən, eləcə də təhlükə zamanı təcili  və 

məsuliyyətli  qərar  qəbul  etmək  zərurəti  qarĢısındaqaldıqda 

keçirdiyi  psixi  vəziyyətdir.  Mahiyyətcə  stress  –  insanın 

keçirdiyi normal vəziyyətlərdən biridir. Onun insana pis təsiri 

həmin  emosional  vəziyyətin  hansı  səviyyədə  baĢ  verməsi  ilə 

bağlıdır.  Belə  ki,  stress  halı  bəzi  vaxtlarda  insanın 

məqsədyönlü  fəaliyyətinə  pozucu  təsir  göstərir,  bəzən  isə  

əksinə  qüvvə  və  enerjini  artırır,  fikrin  cəmləĢməsinə  müsbət 

təsir  göstərməklə,  çətin  məsələnin  tez  və  asanlıqla  həll 

olunmasına  Ģərait  yaradır.  Bu  mənada  görkəmli  Kanada 

fizioloqu  H.Selye  stressi  «ümumi  adaptasiya  sindromu» 

adlandırmıĢ  və  onun  üç  mərhələdən  ibarət  olduğunu 

---