MahirəNərimanqızı

Yeniyetmələrin 

təlim 

fəaliyyəti. 

Yeniyetmələrin 

təlim 

fəaliyyətinin  xüsusiyyətləri.  Yeniyetmələrin  təlimə,

 

müəllim

  və 

tədris 

fənlərinə münasibəti. Ġdrak proseslərinin inkiĢafı. 

 

 

 

VI.21.1.Yeniyetməlik yaĢının ümumi xarakteristikası 

 

Yeniyetmə  yaĢı  10-11  yaĢdan  14-15  yaĢa  qədər  olan 

vaxtı əhatə edir. Bu dövr bir il tez və ya gec baĢlaya və qurtara 

bilər.  Bu  dövrdə  həmyaĢıdları  ilə  intim-Ģəxsi  ünsiyyət 

yeniyetmələrin aparıcı fəaliyyəti olur.  

Bu  dövrdə  aparıcı  fəaliyyətlə  yanaĢı  olaraq  təlim, 

---

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

Ümumi psixologiya.

 

Psixologiya

 

 

249 

249 

249 

249 

249 

249 

249 

249 

249 

ictimai-təĢkilati, idman, bədii, əmək fəaliyyəti də özünə xüsusi 

yer tutur. Həmin ictimai-faydalı fəaliyyət növlərindən istifadə 

etməklə  yeniyetmələrdə  sosial  cəhətdən  əhəmiyyətli  iĢlərdə 

Ģüurlu Ģəkildə iĢtirak etmək meyli baĢ qaldırır. Onlar müxtəlif 

qruplarda  qəbul  olunmuĢ  qarĢılıqlı  münasibət  normalarına 

uyğun  ünsiyyət  yaratmağı  öyrənir,  öz  «mən»lərini 

qiymətləndirmək bacarığına yiyələnirlər. 

Yeniyetməlik dövrünü “keçid”, “təhlükəli”, “dönüĢ” və 

s.  dövrü  də  adlandırırlar.  Həmin  dövrdə  oğlan  və  qızların 

fiziki və psixi  inkiĢafında müxtəlif keyfiyyət  dəyiĢmələri  baĢ 

verir.  

Bununla  əlaqədar  olaraq  uĢaqlıqdan  yaĢlılığa  keçid 

həmin dövrün əsasını təĢkil edir.  

Bu  yaĢ  dövründə  uĢaq  orqanizminin  bioloji  yetkin-

ləĢməsi yolunda əsaslı dəyiĢiklik baĢ verir. Bədənin yuxarı və 

aĢağı  ətraf  sahələrində  sümüklər  əzələlərə  nisbətən  uzununa 

daha  sürətlə  inkiĢaf  edir.  Ona  görə  də  yeniyetmənin  xarici 

görkəmi  çox  qəribə  olur.  Bədənin  ətraf  hissələri  gövdəyə 

nisbətən mütənasibliyini itirir, daha uzun görünür. Boy artımı 

çox sürətlə gedir, bəzən bir il ərzində 8-10 sm artır. 

Məlum olduğu kimi kiçik yaĢlı məktəblilərdə boyun və 

çəkinin artması əsasən uyğun Ģəkildə gedir. Düzgün həyat və 

qidalanma  Ģəraitində  yaĢayan  kiçik  məktəbli  nə  kök,  nə  də 

arıq  görünmür.  Lakin  yeniyetməlik  yaĢının  baĢlanğıcından 

(10-11yaĢ) 

bu  mütənasiblik  kəskin  Ģəkildə  dəyiĢir. 

Yeniyetmənin  çəkisinin  və  boyunun  artmasında  sıçrayıĢ  baĢ 

verir. 

Mövcud  ədəbiyyatdan  məlum  olduğu  kimi,  9-10  yaĢ 

arasında oğlanlarda boy artımı təxminən 4,4 sm olduğu halda, 

11 yaĢında bu artım 5,3 sm, 12 yaĢında – 6,1 sm-ə, 13 yaĢında 

- 4,7 sm-ə, 14 yaĢında – 7,2 sm-ə, 15 yaĢında – 6,2 sm-ə çatır. 

Rəqəmlərdən  göründüyü  kimi,  oğlanlarda  ən  yüksək  boy 

artımı 13-14 yaĢ arasında baĢ verir. 

Qızlarda  isə  boyun  artımı  daha  tez  baĢlayır  və  həmin 

---