MahirəNərimanqızı
Yüklə 4,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
322 322 istifadə edilməsi prosesində insan Ģəxsiyyətinin təzahür etmə halını psixoloqlar ustanovka adlandırırlar. Ustanovka dedikdə tələbatı müəyyən tərzdə təmin etməyə hazırlıq baĢa düĢülür. Ustanovka müəyyən bir fəaliyyətə Ģəxsiyyət tərəfindən dərk edilməyən hazırlıq halətidir. AparılmıĢ müĢahidə və eksperimentlər fərdin ustanovkasının təlim fəaliyyətində mühüm əhəmiyyətə malik olduğunu göstərmiĢdir. Məsələn, psixoloji eksperiment zamanı iki qrupda eyni material eyni yolla öyrədilmiĢ, hər iki qrupda eyni miqdarda təkrar aparılmıĢdır. Lakin qrupların birinə qabaqcadan xəbərdarlıq edilmiĢdir ki, həmin materialı necə öyrəndiklərini soruĢana qədər bir daha təkrar aparılmayacaq, istənilən vaxt onlar yoxlanıla bilərlər. Ġkinci qrupa materialı öyrənmək tapĢırılarkən bildirilmiĢdir ki, yoxlamadan əvvəl mütləq materialı bir daha təkrar etməyə imkan olacaqdır. Sonradan gözlənilmədən hər iki qrupda sorğu aparılmıĢdır. Nəticədə birinci qrupa nisbətən ikinci qrupun nümayəndələri bir daha təkrar edəcəklərini zənn edərək materialı pis yadda saxlamıĢlar. Onlarda verilən materialı qəti, birdəfəlik öyrənmək ustanovkası yaranmamıĢdır. AparılmıĢ psixoloji tədqiqatlar göstərmiĢdir ki, bu cür öyrənmə ustanovkası qarĢıya qoyulan yaddasaxlama məqsədi, yaddasaxlamanın müddəti, möhkəmliyi və xarakterindən asılıdır. Hər Ģeydən əvvəl öyrənmə o zaman səmərəli olur ki, Ģagird öz qarĢısına yaddasaxlama məqsədi qoysun. Təcrübə göstərir ki, qarĢıya öyrənmək, yadda saxlamaq məqsədi qoymadan səmərəli yaddasaxlama mümkün deyildir. Bəzən Ģagird müəyyən bir materialı oxuyur və ya dinləyir. Lakin qarĢısında onu öyrənmək, yadda saxlamaq məqsədi qoymadığına görə suallara ya ötəri cavab verir, ya da heç cür cavab verə bilmir. Onun yadında olsa-olsa emosional cəhətdən təsirli faktlar qalmıĢ olur. Bəzi Ģagirdlər belə halda «bilmədim soruĢacaqsınız» tipli cavablarla yaxalarını qurtarmağa çalıĢırlar. ġagirdin qarĢısında yaddasaxlama məqsədi qoyduqda (istər müəllim, istərsə də Ģagirdin özü tərəfindən) o, |