MahirəNərimanqızı

Dərsdə problem situasiya yaradılması yolları. Müasir 

dərsə  verilən  ən  mühüm  tələblərdən  biri  onun  inkiĢafetdirici 

olmasıdır.  Burada  problemli  təlim  əvəzolunmaz  əhəmiyyət 

---

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

Ümumi psixologiya.

 

Psixologiya

 

 

333 

333 

333 

333 

333 

333 

333 

333 

333 

daĢıyır. 

Problemli təlim isə Ģagirdlərin təfəkkürünün iĢləməsinə, 

onların  axtarıcı,  fəal  olmasına  imkan  yaradır.  Təlimin 

problemli  xarakter  daĢıması  və  Ģagirdlərə  inkiĢafetdirici  təsir 

göstərməsi  üçün  dərsdə  Ģagirdlərin  problem  situasiya  ilə 

qarĢılaĢdırılması  zəruri  Ģərtdir.  Özünün  baĢlıca  mahiyyətinə 

görə  təfəkkür  yalnız  yeni  məqsədlər  olan  yerdə,  fəaliyyətin 

köhnə,  əvvəlki  üsul  və  vasitələrinin  azlıq  etdiyi  yerdə  lazım 

gəlir.  Belə  Ģərait  problemli  situasiya  adlanır.  Təlim  psixo-

logiyası  sahəsində  tədqiqat  aparan  alimlər  dərsdə  problem 

situasiya  yaradılmasının  Ģagirdlərin  fəallığı  üçün  zəruri  Ģərt 

olduğunu qeyd edirlər. Bunu məktəb təcrübəsi də təsdiq edir. 

Dərsdə  müvafiq  problem  situasiya  yaradıldıqda  Ģagirdlər 

müəyyən  çətinliklərlə  qarĢılaĢır,  həmin  çətinlikdən  çıxmaq, 

qarĢıda  duran  problemi  həll  etmək  üçün  mövcud  biliklərinin 

kifayət  qədər  olmadığını  dərk  edirlər.  Ona  görə  də  həmin 

çətinlikdən  çıxmaq  üçün  yollar  axtarmağa,  təfəkkürlərini  iĢə 

salmağa  baĢlayırlar.    Məsələn,  “GünəĢ  çıxdı,  Ģagirdlər 

məktəbin  həyətində  göründülər”  cümləsini  təhlil  edən  Ģagird 

“GünəĢ”  sözünün  mübtəda  olduğunu  göstərir.  Həmin  Ģagirdə 

“GünəĢ  çıxmamıĢ  Ģagirdlər  məktəbin  həyətində  göründülər” 

cümləsi  təqdim  edildikdə  yenə  də  «GünəĢ»  sözünü  mübtəda 

kimi  qəbul  edir,  onun  eyni  söz  olmasına,  eyni  suala  cavab 

verməsinə  (Ģagirdin  özünün  verdiyi  suala  görə)  əsaslanır.  Bu 

zaman müəllim Ģagirdin cavabının düzgün olmadığını, burada 

baĢqa sözün mübtəda olduğunu bildirir. Çətinliklə  qarĢılaĢan 

Ģagird  həmin  problemi  həll  etmək  üçün  yeni  yol,  vasitə 

axtarmağın  zəruriliyini  dərk  edir.  Bu  zaman  Ģagirdin  fikri 

prosesi  problem  situasiyanın  təhlilindən  baĢlayır.  Problem 

situasiyanın təhlili nəticəsində onun strukturundakı əsas cəhət-

lər: məlum olmayan, axtarılan cəhətlər ayrılır. Nəyi axtarmaq, 

nəyi  bilmək  lazım  gəldiyi  müəyyən  edilir.  Nəticədə  Ģagird 

yaradıcı  olur,  yüksək  fəallıq  Ģəraitində  çalıĢır.  Bütün  bunlar 

isə  materialı  daha  yaxĢı  anlamaq,  mənimsəməklə  yanaĢı 

---