MahirəNərimanqızı

Hafizə keçmiş təcrübənin beyində nəqşləndirilməsi, 
yadda saxlanması sayəsində sonralar onun tanınma və yada 
salınmasından ibarət mürəkkəb psixi fəaliyyətdir. 
Hafizənin insan həyatında və fəaliyyətində əhəmiyyəti 

---

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
 
Ümumi psixologiya.
 
Psixologiya
57 
57 
57 
57 
57 
57 
57 
57 
57 
olduqca böyükdür. Əgər hafizə olmasaydı hər Ģey insana 
həmiĢə yeni görünərdi. Hafizə olmasaydı insan «əbədi olaraq 
yeni doğulmuĢ uĢaq vəziyyətində qalardı» (Ġ.Seçenov). Bütün 
psixi proseslərin ən mühüm xarakteristikası olan hafizə insan 
Ģəxsiyyətinin vahidliyini və tamlığını təmin edir.
Hafizə və onun mexanizmləri ta qədim zamanlardan 
mütəfəkkirlərin diqqətini cəlb edən bir problem olmuĢdur. Bu 
baxımdan hafizənin 
psixoloji
, 
fizioloji, biokimyəvi və s. 
nəzəriyyələri meydana çıxmıĢdır. Hafizənin psixoloji 
nəzəriyyəsində hələ vaxtilə Aristotelin irəli sürdüyü 
assosiasiya anlayıĢı xüsusilə diqqəti cəlb edir. Bu anlayıĢ 
bütün psixi törəmələrdə məcburi prinsip kimi irəli 
sürülmüĢdür. Bu prinsipə görə əgər müəyyən psixi törəmələr 
Ģüurda eyni vaxtda və ya bir-birinin ardınca meydana gəlirsə, 
onların arasında assosiativ əlaqə yaranır və bu əlaqələrin hər 
hansı bir ünsürü yenidən canlandıqda Ģüurda mütləq onun 
bütün ünsürlərinin təsəvvürünü yaradır. Assosionistlər 
obyektlərin məkan-zaman yaxınlığından, oxĢarlığından və 
fərqindən asılı olaraq üç assosiasiya tipini ayırmıĢlar: 
qonĢuluq üzrə, oxĢarlıq üzrə, əkslik üzrə. Bunların 
yaddasaxlama və yadasalmada əsas rol oynadığını 
göstərmiĢlər.
Hafizə haqqında fizioloji nəzəriyyənin əsasını 
akademik Ġ.P.Pavlov qoymuĢdur. Bu Ġ.P.Pavlovun ali sinir 
fəaliyyətinin qanunauyğunluqları haqqında təliminin əsas 
müddəaları ilə sıx bağlıdır. BaĢqa sözlə, fizioloji nəzəriyyə 
hafizənin fizioloji əsasını beyin qabığında müvəqqəti 
əlaqələrin yaranması, möhkəmlənməsi və canlanması ilə 
bağlayır. 
Hafizə haqqında biokimyəvi nəzəriyyə tərəfdarları belə 
hesab edirlər ki, beyində müəyyən üzvlərin möhkəmlənməsi, 
hifz edilməsi və yada salınması proseslərinin mexanizmləri 
əsasında xarici qıcıqlandırıcıların təsiri altında sinir 
hüceyrələrində baĢ verən spesifik kimyəvi dəyiĢmələr durur. 

---