MahirəNərimanqızı

Tarixən müəyyən cəmiyyət çərçivəsində yaranmış, 
ümumi mənafe, sərvətlər və davranış normalarına malik olan 
adamların nisbətən sabit birliyi qrup adlanır. 
Adamların qeyri-mütəĢəkkil yığımından, təsadüfü 
birliyindən fərqli olaraq qrup üzvləri qrup üçün tipik olan 
fəaliyyət növlərinə daxil olurlar. Məsələn, ali məktəbin tələbə 
qruplarında gələcəyin mütəxəssisi kimi formalaĢmalı olan 
insanlar birləĢirlər. Onlar üçün tipik fəaliyyət növü təlim fəa-
liyyəti olub, bu prosesdə müvafiq peĢə bilik, bacarıq və 
vərdiĢlərinin formalaĢması baĢ verir. 
A d ə t ə n h ə r b i r a d a m m ü x t ə l i f q r u p l a r ı n
ü z v ü o l a b i l i r . L a k i n h ə r h a n s ı a d a m b ü t ü n
q r u p l a r d a e y n i s t a t u s a m a l i k o l m u r , m ü x t ə l i f
q r u p l a r d a m ü x t ə l i f r o l l a r ı y e r i n ə y e t i r i r .
M ə s ə l ə n , u Ģ a q a i l ə d ə ö v l a d ( o ğ u l v ə y a q ı z ) ,
m ə k t ə b d ə Ģ a g i r d , v o l e y b o l k o m a n d a s ı n d a
i d m a n ç ı r o l u n u ; y a Ģ l ı a d a m a i l ə d ə v a l i d e y n ,
i Ģ d ə m ü d i r v ə y a a d i i Ģ ç i v ə s . r o l u n u y e r i n ə
y e t i r ə b i l ə r .
Sosial qruplar
. Qeyd olunduğu kimi, adi insan 
biriliklərində adamlar ümumi mənafe, sərvət və davranıĢ 
1
Майерс Д.
Со
ç
иалн
ıe
психология. – Питер, 1997, с.356 

---

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
 
Ümumi psixologiya. Psixologiya 
192 
normalarına malik olmurlar. Yalnız sosial qruplarda hər cür 
sosial münasibətlər mövcud olur. Sosial qruplar cəmiyyətin 
qəbul etdiyi, özünün məqsəd və vəzifələri onun xeyrinə olan 
qruplardır. Bu cür qruplara ailəni, orta və ali məktəb qruplarını, 
təĢkilat və idarələrdə toplanmıĢ insan qruplarını, hərbi və 
idman qruplarını və s. aid etmək olar. Həmin qrupların 
strukturu, normaları cəmiyyətin mövcud tələblərinə uyğun 
olmaqla, bir növ cəmiyyət tərəfindən idarə olunur. Təsadüfü 
insan biliklərində isə çox vaxt bu cür idarə olunma mövcud 
olmur. Bu cür insan birlikləri bir növ 
kütlə
xarakteri daĢıyır. 
Kütlə aydın dərk olunmuş ümumi məqsəddən məhrum olan, 
lakin bir-biri ilə öz emosional vəziyyətinin oxşarlığı və ümumi 
diqqət obyektinə görə bağlı olan, xüsusi strukturu
olmayan 
insan toplusudur
. Sosial qruplarda isə aydın dərk olunmuĢ 
ümumi məqsədlər mövcud olur. Qrup üzvlərinin hamısı həmin 
məqsədin həyata keçirilməsinə çalıĢırlar. Burada qarĢılıqlı 
anlama, əvvəlcədən düĢünülmüĢ struktura uyğunluq, müvafiq 
funksiyalar həyata keçirilir. Bu cəhəti nəzərə alaraq 
Ə.Bayramov və Ə.Əlizadə yazır: «Sosial qrup mədəniyyət 
meyarları, sərvət meylləri, həyat fəaliyyəti vasitələri və ya 
Ģəraiti ilə bir-biri ilə bağlı olan insanların nisbətən sabit 
birliyidir»
1
. 
Psixoloji ədəbiyyatda (Ə.Bayramov, Ə.Əlizadə) sosial 
qrupların aĢağıdakı funksiyaları qeyd olunur: 

sosializasiya funksiyası; 

instrumental funksiya;

ekspressiv funksiya; 

müdafiəedici funksiya; 
Qrupun 
sosializasiya
funksiyası-burada qrup üzvlərinin 
sosiallaĢması, sosial təcrübəni mənimsəməsi, bir Ģəxsiyyət kimi 
formalaĢmasını nəzərdə tutur. Ġnsanın sosiallaĢması onun düĢdüyü ilkin 
sosial qrupdan baĢlayır. Ailənin ilkin sosial qrup kimi uĢağın 
1