Mövzu 10. TƏSadüFÜ seçİMİN ƏDƏDİ xarakteriSTİkalari

---

AliRiyaziyyat.wordpress.com
Universitet tələbələri üçün elektron dərslik
MÖVZU 10. TƏSADÜFÜ SEÇİMİN ƏDƏDİ
XARAKTERİSTİKALARI
MÖVZU 10. Təsadüfü SEÇİMİN ƏDƏDİ
XARAKTERİSTİKALARI
P L A N
1. Statistik paylanmaların tәdqiqinin әsas mәsәlәlәri
2. Tәsadüfü seçimin әdәdi xarakteristikaları
2.1. Yerləşmə xarakteristikaları
18.05.2023 14:00
Sayfa 1 / 20

---

2.1.1. Seçmә orta. Üstlü orta vә onun xassәlәri.
2.1.2. Tәsadüfü seçimin modası. Modanın hesablanmasl üçün xәtti interpolyasiya
düsturu.
2.1.3.Tәsadüfü seçimin medianı vә kvartili. Median vә kvartilin hesablanmasl
üçün xәtti interpolyasiya düsturları.
2.1.4. Seçmә ortanın xassәlәri.Orta qiymәt haqqında teorem.
3.Səpələnmə xarakteristikaları
3.1. Səpələnmə xarakteristikaları
3.2. Dispersiyanın xassәlәri.
3.3. Alternativ әlamәtin dispersiyası.
3.4.Dispersiyaların toplanması qanunu.
5. Riyazi gözləmə və dispersiyanın
hesablanması üçün şərti sıfır (moment)
üsulları.
6. Tәsadüfi seçimin momenti.Mәrkәzi vә başlanğıc momentlәr.
7. Empirik paylanmanın tәdqiqi.Asimmetriya vә ekses әmsalları.
6.İkiölçülü tәsadüfü kәmiyyәtin tәsviri vә әdәdi xarakteristikaları.
Ә D Ә B İ Y Y A T
18.05.2023 14:00
Sayfa 2 / 20

---

1.S.Ö.Ömәrov, N.Ә.cavadov.Riyazi vә tәtbiqi statisyika.Bakı, Azәrnәşr, 2007.
2. Ә.Ә.Hüseynov, S.Y.Qasımov. Ehtimal nәzәriyyәsi vә riyazi statistika. Bakı, Çaşıoölu, 2006.
MÖVZU 10. SEÇMƏNİN ƏDƏDİ
XARAKTERİSTİKALARI
1.Statistik paylanmaların tәdqiqinin әsas mәsәlәlәri
Bildiyimiz kimi,kimi tәcrübi verilәnlәrin işlәnilmәsindә birinci mәrhәlә paylanmanın
variasiya sırasının qurulmasından ibarәtdir. Variasiya sırasının cәdvәl vә yaxud qrafik
şәklindә tәsviri paylanmanın daha ümumi вя sәciyyәvi xüsusiyyәtlәri haqqında ilkin
tәsәvvür yaratmağa imkan verir. Bu isә paylanmanın müşahidә nәticәsindә formalaşan
’’gizli’’ qanunauyğunluqlarının aşkar edilmәsindә aтılmış ilkin addımdır. Bununla yanaşı
yığımların statistik tәhliliня әlamәtin müşahidә edilәn qiymәtlәrinin sadәcә olaraq
nizamlanması ilә kifayәtlәnмяк олмаз. Paylanma sıraları vә onların müvafiq tәsvirlәri
bütün ilkin mәlumatları özündә әks etdirdiklәrinә görә kifayәt qәdәr mürәkkәb olurlar.
Ona görә dә paylanmanın statistik tәsvirinin daha rasional üsulu onun mühüm
xüsusiyyәtlәrini özündә әks etdirәn әdәdi xarakteristikalarının hesablanmasıdır. Bu xarakte-
ristikalar obyektiv bir göstәrici kimi yığımın real xüsusiyyәtlәrini özündә әks etdirmәli vә
verilmiş paylanma haqqında bütün mümkün mәlumatların nәzәrә alınmasına
әsaslanmalıdır.
18.05.2023 14:00
Sayfa 3 / 20

---

Statistik paylanmanın әsas xüsusiyyәtlәrinin әdәdi xarakteristikalar vasitәsilә ifadә
edilmәsi, baxılan yığıma xas olan qanunauyğunluqların daha dәrindәn vә hәrtәrәfli
öyrәnilmәsinә tәminat yaradır.
Mәntiqi cәhәtdәn hәr şeydәn әvvәl bu xarakteristikaların hansı xüsusiyyәtlәri әks
etdirmәsinin zәruriliyi ilә tanış olaq. Bunun üçün şәkil 1-dә göstәrilәn A vә B
paylanmalarına baxaq: