MahirəNərimanqızı

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
 
Ümumi psixologiya. Psixologiya
72 
72 
gücündə idrak prosesi həm dərinləĢir, həm də geniĢlənir. 
Təfəkkür duyğu və qavrayıĢın köməyi ilə əldə edilmiĢ 
biliklərin ayrı-ayrı hissələrini müqayisə edir, qarĢılaĢdırır, 
fərqləndirir, münasibətləri ayırd edir, yeni bilikləri kəĢf edir 
və 
hissi 
idrakdan 
verilən 
Ģeylərin 
əlamətlərini 
mücərrədləĢdirir, qarĢılıqlı əlaqələri aydınlaĢdırır və 
gerçəkliyin mahiyyətinə vararaq onu dərk edir. Təfəkkür 
reallığı onun münasibət və əlaqələrində onun çoxobrazlı 
vasitəli tərəfləri ilə birlikdə əks etdirir. 
Təfəkkürün əsas məqsədi cisim və hadisələr arasından 
münasibət və əlaqələrin açılmasına yönəlib. Varlığın dərin-
liklərinin kəĢfi, onun dərki təfəkkürün xüsusi yolunu müəyyən 
edir. Təfəkkür təkcə münasibət və əlaqələri deyil, həmçinin 
əlamət və mahiyyəti də əks etdirir. QavrayıĢda verilən 
gerçəkliyin cisim və əlamətlərinin qarĢılıqlı münasibətləri, 
birləĢmələri, əlaqələrindən çıxıĢ edərək təfəkkür reallığı dərk 
etdirir. QavrayıĢ vasitəsi ilə təfəkkür proseslərinə ötürülən 
cisim və hadisələrin, onların əlamətlərinin bəzilərinin təkcə, 
digərlərinin mühüm olmayan əlamətləri, onların xarici 
əlamətləri birləĢsələr də əlaqəli deyillər. Təfəkkür prosesləri 
zamanı hadisələrin mahiyyəti, xarakteri, əlamətləri arasında 
əlaqələrin yaranması nəzərdə tutulur. 
Mühüm və ikinci dərəcəli əlamətlər, təsadüfi və zəruri 
əlaqələr, sadə təsadüfi və real oxĢarlıqlar qavrayıĢda 
üzvlənməmiĢ, ayrılmamıĢ Ģəkildə olur. Təfəkkürün məqsədi 
ondan ibarətdir ki, mühüm, əsas, zəruri əlaqələri, ikinci 
dərəcəli, formal əlaqələrdən, təsadüfi uyğunluqlarını 
situasiyalara görə ayırsın. 
Zəruri olanı, mahiyyət əlaqələrini, təsadüfdən zərurətə 
keçidi ayıran təfəkkür prosesləri təkcədən ümumiyə keçir. 
Təsadüfi, xüsusi hallara əsaslanan, zaman və məkanla 
hüdudlanan hadisələr təkcə xarakter daĢıyır. Lakin mahiyyətcə 

---