MahirəNərimanqızı

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
 
Ümumi psixologiya. Psixologiya
80 
80 
fikri proseslərdə səhv mümkündür, ancaq fikirləĢən insan səhv 
edə bilər. 
Hər hansı təfəkkür hadisəsi bu və ya digər formada 
anlayıĢlarda tamamlanır. Real fikri proseslərdə anlayıĢlar 
prosesi ayrıca ifadə olunmur, anlayıĢlar əyani təsəvvürlər və 
sözlərlə qarıĢaraq vahid, anlayıĢın forması olmaqla eĢitmə və 
görmə obrazları ilə birlikdə fəaliyyətdə olur (icra olunur). 
Əyani elementlər fikri proseslərə daxildir: 
a) Ģeylər və əlamətlər haqqında təsəvvür obrazları 
Ģəklində, 
b) sxemlər Ģəklində, 
c) anlayıĢlar təfəkkürünü idarə edən sözlər Ģəklində. 
Ġnsan təkcə mücərrəd anlayıĢlarla deyil, həmçinin 
obrazlarla fikirləĢir. Real fikri proseslər adətən söz, obraz 
formalarında hansısa Ģəkildə mücərrəd anlayıĢlara qarıĢır. 
Obraz predmetin obrazı kimi semantik məzmuna 
malikdir. Ġnsanın qavradığı və ya təsəvvür edilən obrazlar 
adətən sözlərlə ifadə olunmuĢ Ģəkildə məna ilə əlaqəli olur. 
Söz predmeti mənalandırır. Obrazlı, əyani nə isə qavranılırsa, 
predmet dərk edilir və onun vasitəsi ilə qavranılır. Bu 
semantik məzmun söz-anlayıĢın və obrazın ümumi əvəzedicisi 
rolu oynayır. Semantik ümumilik real fikri proseslərin zəruri 
həlqəsidir, çünki sonrakı səviyyədə bu məqam sözə və ya 
iĢarəyə çevrilir. 
Təfəkkürə «fikirləĢ» və ya «fikirləĢmə» əmrini vermək 
absurddur. 
Obraz fikri proseslərə qoĢularaq, onda semantik 
funksiyanı yerinə yetirərək intellektuallaĢır. Obrazın fikri 
proseslərdə yerinə yetirdiyi funksiya, ümumiləĢmiĢ məna hissi 
daĢıyıcısı rolu oynamaqla fikri proseslərin hissi məzmunu 
dəyiĢidirir, ön planda Ģeyin, hadisənin mənası ilə əlaqəli olan 
əlamətlər aktivləĢir, köməkçi, ikinci dərəcəli, təsadüfi 
sıxıĢdırılaraq arxa plana keçirilir. Obraz təfəkkürdən kənarda 
qalmır, o semantik intellektual məzmunla zənginləĢir. 
Konkret əyani obraz, sxem, söz təfəkkürdə əhəmiyyətli 

---