MahirəNərimanqızı
Yüklə 6,04 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.elmler.net
- Virtual İnternet Resurs Mərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya 77 77 77 77 77 77 77 77 77 kimi qiymətləndirilməsi dilin idraki fəaliyyəti ilə bağlıdır. Dil ünsiyyət prosesində fikrin ifadə vasitəsi kimi həm də qarĢılıqlı anlama üçün vasitədir. Dilin fikri ifadə etmək, ünsiyyəti yaratmaq, inikas vasitəsi, ətrafda baĢ verən hadisələri, Ģeylərin əlamət və xassələrini əks etdirmək keyfiyyəti vardır. Eksperimental tədqiqatlara görə orta məktəbi bitirən Ģagird 80 minə qədər söz bilir, bu orta hesabla hər ilə 5000, gündəlik isə 13 sözün mənimsənilməsi deməkdir. Sintaksisin qanunauyğunluqlarını çətinliklə izah etmək mümkün olsa da, uĢaq dili çox asanlıqla baĢa düĢür və insanın dilə qabiliyyəti çoxlu suallar doğurur. UĢaqlarda dilin inkiĢafı onun strukturu ilə bağlıdır. Körpə dilə yiyələnməyib (in fautis – danıĢmayan deməkdir), lakin 4 aylıq uĢaq ananın dodaqlarından onun nə demək istədiyini seçir və səsləri tanımağa baĢlayır. UĢaq sifətə baxmaqla, tələffüz edilən səsləri ayırd etməyə çalıĢır və səslərin tələffüzü zamanı dodaqların vəziyyəti uĢaq üçün həm də ona qarĢı davranıĢ tərzi kimi anlanılır. 3-4 aylıq uĢağın qığıltıları, müxtəlif səslərlə müĢayiət olunur və ilk dövrlərdə o, dillə bağlı deyil. UĢağın dilə yiyələnməsi bir neçə mərhələ keçir. Bir sözlü mərhələ 1 yaĢdan 2 yaĢa qədər olan dövrdür. Cüttərkibli mərhələ isə 2 yaĢdan sonra baĢlayır, əsasən uĢaq iki sözdən ibarət cümlələr ifadə etməyə baĢlayır. Universal qrammatika artıq ifadə olunmağa baĢlayır. UĢaqların dilə yiyələnməsində səs və intonasiyanın ailədəki mərhələsi çərçivəsində baĢ verir. 10 aylıq uĢağın qığıltıları ana üçün artıq aydın səs rolunu oynayır. Ana dilinin fonem səslərinə uyğun olmayan səslər yoxa çıxır, uĢaq eĢitmədiyi səslərin fərqləndirmək qabiliyyətinə malik olmur. Səsli dil fonemdüzəldən tərkibə malikdir, əl hərəkət və formaları ilə müəyyənləĢir, uĢaq qığıltılarında nitq səsləri ayrılmağa baĢlayır (4 aylıq), 10 aylığında ana dili səsləri və s. inkiĢaf edir. |