MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)
142 142 etmişdir. Görünür, bunu nəzərə alaraq Rəsulzadə xatirələrində yazırdı ki, Nərimanov 1906-cı ildə nəşr olunan «Qara qartallar» adlı məqaləsində marksizmi və sosializmi rədd etmiş, bir çox əsərlərində isə İslamın əsaslarını əsrin elm və fənlərinə qarşı qoymuşdur [245, 193]. SSRİ dövründə bolşeviklərdən Ə.Qarayev, M.D.Hüseynov və H.Cəbiyev də Nərimanov haqqında yazırdılar ki, o, 1917-ci ilə qədər bolşevik hərəkatından uzaq olmuşdur [100, 59]. Fikrimizcə, bu cür mülahizələr heç də əsassız deyil. Çünki Nərimanov ilk əsərlərindən biri olan «Bahadır və Sona» romanında (1890-cı illər) millətin cahil və avam olmasının səbəbi kimi azılan əsərlərin milli tərbiyədən, milli ruhdan uzaq olması və onlara bunu verəcək milli məktəblərin olmamasını göstərmişdir. Onun fikrincə, milli ruhda əsərlər yazıb millətin ruhunu təmizləmədən, naxoş və kor millətdən nə isə gözləmək faydasızdır [168, 178-179]. Hətta, Nərimanov bu yolda İslam dininin də mühüm rol oynadığını ifadə etmişdir [168, 165]. Maraqlıdır ki, o, sovet dövründə isə bu əsərində beynəl- miləl ideyaları təbliğ edərək, müsəlmanlar arasında hər cür dini inkar etdiyini yazmışdır. Buna nümunə kimi də erməni Sona ilə türk Bahadırın sevgisini göstərmişdir [168, 438]. Ancaq həmin əsər mahiyyət etibarilə dinlərin inkar deyil, azad sevgiyə dözümlü yanaşmağı təbliğ edir. Sadəcə, o, sovet dövründə rus bolşevizmi xəttini seçdiyi üçün vaxtilə islamlıq və türklüyü deyil, beynəlmiləlçiliyi müdafiə etdiyini iddia etmək zorunda qalıbdır. Çünki onun həmin dövrdə millət və islama münasibəti heç də inkarçılıq xarakter daşımamış, tərsinə İslama çox ehtiyatla yanaşmış, bu dində bütün elmlərin öyrənilməsinə önəm verildiyini xüsusilə vurğulamışdı [168, 263]. O, sonralar yazıdığı «Tibb və İslam» əsərində də İslamın əsil mahiyyətinin
|