MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)
190 190 əlivda deməz [240, 166]. Bu baxımdan da, Rəsulzadə çıxış yolu kimi Rusiyanın federativ dövlətə çevrilməsində görürdü: «Rusiyanın idarə forması demokratik respublika olmalıdır» [240, 163]. Onun irəli sürdüyü milli-məhəlli (milli-ərazi) muxtariyyət ideyası unitaristlərin (Əhməd Salikov və b.) milli-mədəni muxtariyyət ideyasına qarşı üstünlük saxlamaqla, qurultay nümayəndələrinin əksəriyyəti tərəfindən qəbul edilmişdi [51, 60]. Milli ideologiyanın ana xəttini təşkil edən milli dövlət ideyasını «Müsavat»ın 1-ci qurultayında (1917, 25-31 oktyabr) da müdafiə edən Rəsulzadə haqlı olaraq qeyd edirdi ki, milli amal (milli ideya) və milli məfkurə (milli ideologiya) olmadan milli istiqlal mümkün deyildir. Beləliklə, istiqlaldan öncə «insanlara hürriyyət, millətlərə istiqlal!» şüarı ilə çıxış edən Rəsulzadənin bu ideyaları «Müsavat»ın yeni proqramında da öz əksini tapmışdı: «… ən müvafiq və ən təbii dövlət milli dövlətdir, çünki milli istiqlal və ya muxtariyyətə malik olmayan bir millət hürriyyət və mədəniyyətini hifz edə bilməz» [253, 74]. Bu baxımdan çağdaş tədqiqatçılardan Nazim Cəfərov doğru qeyd edir ki, həmin dövrdə «milli azadlığın alovlu carçısı M.Ə.Rəsulzadə milli azadlığı, milli istiqlalı yalnız yorulmadan təbliğ etmirdi, həm də bəşər mədəniyyəti, ictimai inkişaf baxımından fikrini əsaslandırır, istiqlalın labüdlüyünü sübuta yetirməyə çalışırdı» [66, 78]. Milli ideoloqun istiqlal ərəfəsində «Azərbaycan» adına müraciət etməsi isə, türkçülüyün yaxın və uzaq milli hədəfi olan türk dövlətinin yaranması ilə birbaşa bağlı olmuşdur. M.Ə.Rəsulzadə Azərbaycan milli ideyasını – azərbaycançılığı nəzərdə tutaraq yazırdı: «Bu yolla qafqazlı türk yazıçıların və şairlərdən bir çoxunun ayrı-ayrı çağlarda gizli olsa da,
|