MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

         

Faiq Ələkbərov              Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)

 

188 

188 

dövlətdən  ayrı  olması  öz  əksini,  Rəsulzadənin  təkidi  ilə 

partiyanın  yeni  proqramında  da  tapdı:  «Hökumət  din  və 

məzhbələrdən heç birini digərilərindən üstün tutub, onu himayə 

və  mühafizə  edə  bilməz»  [253,  77].  Cümhuriyyət  dövründə  də 

din  məsələsində  dünyəvilik  modelindən  çıxış  edən  Rəsulzadə 

üzünü  islamçılara,  xüsusilə  onların  siyasi  təşkilatı  olan 

«ittihadçılar»a  tutaraq  deyirdi:  «Din  və  məscid  öz 

müqəddəsliyini  qoruyub  saxlamaq  istəyirsə,  siyasətdən  kənarda 

qalmalıdır.  ruhanilər  siyasi  ehtiraslar  burulğanında  sülh  və 

anlaşmanın  daşıyıcıları  olaraq  qalmalıdırlar.  Bizə  deyirlər  ki, 

qaradovoy,  polis  ağac  ilə,  qamçı  ilə,  ruhanilər  isə  vəz  ilə 

gələcəklər.  Fəqət,  siz  məni  təmin  edərmisiniz  ki,  qaradovoylar 

qamçı  ilə  gəldikdə  bəzi  ruhanilər  lənətlər  və  küfrlərlə 

gəlməyəcəklər?  Qaradovoyun  əlində  ağac  varsa,  ruhanilərin  də 

küfrü,  lənəti  vardır.  Əgər  istəyirsiniz  ki,  məscid  möhtərəm  bir 

vasitə,  sülh  və  səlah  olsun,  qoyunuz  o  bitərəf  və  müqəddəs 

qalsın» [34, 731-232]. 

Onun  fikrincə,  milliyyətin  varlığının  üçüncü  əsası  isə 

zamandır-müasirləşməkdir:  «Zamanca  da  –  biz  texnikanın,  elm 

və  fənnin  möcüzələr  yaradan  bir  dövründəyiz.  Türk  və 

müsəlman  qalaraq  müstəqilən  yaşamaq  istərsək  mütləq 

əsrimizdəki  elmlər,  fənlər,  hikmət  və  fəlsəfələrlə  silahlanmalı, 

sözün  bütün  mənası  ilə  zəmanə  adamı  olmalıyız…  Demək  ki, 

sağlam,  mətin  və  oyanıq  məfkurəli  bir  milliyyət  vücuduna 

çalışmaq istərsək ki, zaman bunu tələb ediyor – mütləqə üç əsasa 

sarılmalıyız: Türkləşmək, islamlaşmaq və müasirləşmək. İştə 

millətimizin ictimai  həyatının islahı üçün üzərinə dayandığımız 

üç payeyi-mədəniyyət!» [186a, 172]. 

Bu «üçlü» düstura əsaslanaraq Azərbaycan türk muxtar-

iyyətini, eləcə də Rusiya daxilindəki digər türk ellərinin avtono-

---