MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)
406 406 türkləri, o cümlədən Azərbaycan türkləri arasında milli şüurun bərpası daha tez baş verəcək, milli azadlıq hərəkatı bir neçə on il öncə baş qaldıracaqdı. Fikrimizcə, məhz bu səbəbdəndir ki, ermənilər ilk milli partiyalarını «Daşnaksutyunu» XIX əsrin sonlarında yaratdıq- ları halda, Azərbaycan türkləri ən azı on il onlardan geri qaldı- lar. Bunun sadə bir açıqlaması var: ermənilərə siyasi mənada millətləşmə yolunda çar Rusiyası əngəl olmadığı, əksinə hər cür yardım etdiyi halda, Azərbaycan türkləri arasında ruslaş- dırma-avropalaşdırma siyasətini yürütmüş, hər cür milli əməlin qarşısını zoraklıqla almışdır. Bu bir gerçəklikdir. O da bir gerçəklikdir ki, çar Rusiyası müəyyən qədər məcbur olub müstəmləkə millətlərin azadlıqlarını tanımağa başladığı dövrdə Zərdabinin sələflərindən – Ə.Hüseynzadə, Ə.Ağaoğlu və başqalarından çox, Axundzadənin yolunu davam etdirənlərə – şahtaxtlılara, məmmədquluzadələrə şərait yaratmışlar. Yalnız 1905-ci il çar manifestindən sonra Türk- İslam mədəniyyətinə əsaslananlar müəyyən dərəcədə özlərini göstərərək milli qəzetlər və milli təşkilatlar yaratmağa nail olmuşlar. Ancaq çar Rusiyasının zoraklığını artdığı dönəmlərdə Türk-İslam mədəniyyətinin daşıyıcıları ilə Rus- Avropa mədəniyyətinə meyil edənlərə yenə də fərqli münasibətlərin göstərildiyi tarixə məlumdur. Ancaq onu da hökmən qeyd
etməliyik ki,
vaxtilə Rus-Avropa mədəniyyətinə, bu mənada oradan gələn marksizm kimi cərəyanlara meyil edən, Qərb mədəniyyəti ilə Türk-İsam mədəniyyəti arasında oxşarlıqlar tapmaq isəyən bir sıra türk aydınlarımızdan bəziləri (M.Ə.Rəsulzadə, A.Kazımzadə və b.) məsələnin əsil mahiyyətini dərk etdikdən sonra birmənalı şəkildə milli demokratik cəbhəyə üz tutmuşlar. |