MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

         

Faiq Ələkbərov              Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)

 

450 

450 

«azərbaycançılıq», «azərbaycanizm», «Azərbaycan milli ideyası» 

dedikdə, yalnız və yalnız ümumi türkçülüyün doğurduğu və onun 

müstəqil  bir  hissəsinə  çevrilmiş  Azərbaycan  türkçülüyünü  ifadə 

etmişlər.  Ancaq  onların  dünyagörüşündə  azərbaycançılıq  yalnız 

türkçülüklə  məhdudlaşmamışdır.  Belə  ki,  milli  ideoloqlar  üçün 

azərbaycançılıq  türkçülüklə  yanaşı  istiqlalçılığı,  müsavatçılığı, 

xalqçılığı  və  dövlətçiliyi  də  özündə  əks  etdirir  [154,  12].  Bunu, 

Azərbaycan  milli  ideoloqu  M.Ə.Rəsulzadə  belə  ifadə  etmişdir: 

«Azərbaycançılıq demək, istiqlalçılıq deməkdir. Bir istiqlalçılıq ki, 

tarixin  ən  böyük  müəssəsi  (qurucusu)  olan  milliyyətin  dövlət 

olmaq  üzrə  müzəffər  yürüşü  deməkdir.  Azərbaycançılıq  demək, 

böyük Türk irqinə mənsub bir millətin istiqlalını qazanmaq üzrə 

başlanmış  şanlı  bir  mücadilədir.  Azərbaycançılıq  eyni  zamanda, 

bir  hürriyyət  və  mədəniyyət  hərəkatıdır  ki,  onun  ən  bariz  sifəti 

xalqçılıq və milli hakimiyyət əsasına bağlılıqdır» [245

a

, 68]. 

Əslində  həmin  dövrdə  «azərbaycanlı»,  yaxud  da 

«azərbaycanlılıq»  anlayışının  dərk  edilməsi  yeni  yaranmış  bir 

dövlət üçün çox zəruri idi. Çünki bu zaman türklərlə qeyri türklər 

«azərbaycanlılıq»  adı  altında  birləşir,  həmin  dövlətin  ayrılmaz 

tərkib  hissəsinə  çevrilir,  vahid  vətən  və  dövlət  anlayışını 

mənimsəyirdilər.  Deməli,  həmin  dövrdə,  hətta  bir  müddət  sonra 

belə  «azərbaycanlılıq»  daha  çox  Azərbaycan  türklüyünü,  yəni 

türklərin  milli  kimliyini  ifadə  etməklə  yanaşı,  Azərbaycanda 

yaşayan  bütün  vətəndaşlara  (türklərə  və  qeyri  türklərə)  verilmiş 

siyasi millət anlayışı (məsələn, iranlı, osmanlı, rusiyalı və s. kimi) 

olmuşdur. M.B.Məmmədzadə yazırdı: «Azərbaycançılıq ideyasını 

ortaya  atmaqla  biz  heç  də  türkçülüyü  inkar  etmirik,  ancaq 

Azərbaycan  Vətəni  ideyasını  birinci  yerə  keçirir,  Azərbaycanın 

coğrafi  sərhədləri  daxilində  millətin  yekdilliyini  və  vəhdətini 

birinci dərəcəli vəzifə kimi irəli sürürük» [243, 54]. 

---