|
Mühafizəkar islamçılar və «ittihadçılıq». 1900-
1920-ci illərdə «İslam birliyi»ni önə çəkərək milli
mənsubiyyəti dini kimliyin içində əridən mühafizəkar
islamçılar (Əbuturab Axundoğlu, Əbdüssalam Axundzadə,
Yusif Ziya Talıbzadə və b.) hesab edirdilər ki, xalqın
keçmişdən uzaqlaşması, köhnə ehkamların zəifləməsi, ifrat
sərbəstlik müsəlmanlara üz verən bütün bəlaların yeganə
mənbəyidir. Onlar müsəlmanların nicatını yalnız ilkin İslam
və şəriət qanunlarına əməl etməkdə görürdülər. Onların
fikrincə, müsəlmanların birliyə nail olmasının yalnız iki başlıca
şərti var ki, onlardan biri Peyğəmbərin (s) Əhli-beytini tanımaq,
digəri Quranın mahiyyətini dərk etməkdir [19, 7; 87, 37].
Məsələn, Əbuturab Axundoğlu yazırdı ki, bütün müsəl-
man millətlərinin niyyəti və amalı «ittihad» olsa da, həqiqətdə
bunun əksinə onların arasında ixtilafın olduğunu görürük. Mö-
minlər arasında ixtilaf və nifaqa səbəb isə, bu dinə zahirən
tapınanlardır. Məhəmməd peyğəmbərin (s) günbəgün tərəqqi və
inkişaf edən «diyyanəti-İslamı»nı görən münafiqlər «bu xəyalə
düşdülər ki, kəlməyi-həqqi nüfuz və cərəyanından mane olsunlar
və diyanəti-islamiyyənin möhkəm əsasına xələl yetirib xərab
etsinlər» [18, 17]. Ümumilikdə, Ə.Axundoğlu «İslam birliyi»nə
| 
