Majolis un-nafois

Yusufero kardaand Ya’qub nom”.

Tarjimasi: Yuzing quyoshiga dunyo quldir, Yusufga Ya’qub deb ot qo’ydilar.

Navoiy o’tkir istehzo bilan bu shoir “bir bayt aytib, aqli va tab’i ne miqdor ekanini isbot qildi”, deb yozadi. “Majolis”da ijtimoiy mazmunga ega bo’lmagan ,she’riyat qoidalariga to’la qilinmay yaratilgan asarlarning ijodkorlari keskin tanqid ostiga olingan. Xurramiy, Osafiy, Sog’ariy, Shihob va boshqalar shular jumlasidandir²⁷. Navoiy badiiy ijod mahsuli yuzasidan bildirilgan fikrlarga- tanqidga e’tibor bilan qarash lozim, degan masalani o’rtaga tashlaydi. “Majolis” da tanqidga hurmat bilan qaragan san’atkorlar haqida ham, tanqidni mensimay tanqid qilishga yo’l qo’ymagan shoirlar haqida ham so’z ketadi. Abdusamad Badahshiy haqida “…masnaviygo’y va musannif kishi erdi. Bir baytida tajnis hayol qilib, qofiyasini g’alat qilib berdi, faqir ani voqif qilg’och filhol mutanabbih bo’ldi. Izhori minnatdorlig’ ham qildi…” deb yozadi va bu shoir bilan oralarida shundan so’ng do’stlik paydo bo’lganini e’tirof etadi.

Xusraviy degan shoir haqidagi ma’lumotda esa Navoiy uning o’ziga bino qo’yganligi, teztabiatliligi bilan izohlanadigan yana bir nuqsonga e’tiborni tortadiki, u ham bo’lsa – she’rlari yuzasidan aytilishi mumkin bo’lgan tanqidiy fikrlarga yo’l qo’ymasligidir: “…faqir qoshiga ba’zi mahalda she’r keltursa erdi, burunroq andoq kalom surar erdikim, dahl qilmoq yo’li bog’lanur erdi. Zaruratan barcha she’rin tahsin qilmoq kerak erdi. ”Navoiyning Xurramiy degan shoir shahsiyati va ijodi haqidagi ma’lumotlari ham g’oyat diqqatga sazovordir. Odamgarchilikdan tamomila bexabar ,yomon siyratli (badmijoz), badfe’l bo’lgan bu shaxs tanqidni qabul qilmagan. Navoiy qayd qilishicha: “…she’r ham aytur va anda pisand ham qilmas” ekan. Tazkirada Navoiyning bu shoir ijodidan keltirgan namunalari g’oyatda muhim hisoblanadi: