Makroiqtiodiyot fanidan Fiskal siyosatning umumiy talabga ta'sir etish mexanizmi. Diskret va nodiskret fiskal siyosat

2. Fiskal siyosatning umumiy talabga tasir etish mexanizmi

Iqtisodiyotda to`lik bandlik va ortikcha talab natijasida inflyatsiya kelib chikishi mumkin bo`lgan vaziyatlarda cheklovchi fiskal siyosat- fiskal restriktsiya olib boriladi. CHeklovchi fiskal siyosat davlat xarajatlarini (G) kamaytirish yoki soliklarni (T) oshirish yoki bo`lmasa ikkala tadbirni bir vaktda olib borish orkali iktisodiyotning davriy o`sishini chegaralashdan iborat. Kiska muddatli davrlarda ushbu tadbirlar talab inflyatsiyasini kamaytiradi. Uzok muddatli davrlarda esa yukori soliklar iktisodiyotda stagnatsiyaga olib kelishi mumkin. Bu esa mamlakatning iktisodiy saloxiyatini izdan chikaradi. Bunga davlat xarajatlaridan samarasiz foydalanish ko`shimcha turtki bo`lishi mumkin. Davlatning asosiy vazifalaridan biri iktisodiyotni barkarorlashtirish xisoblanadi. Bunday barkarorlashtirishga monetar siyosat vositalari katori fiskal siyosat orkali xam erishiladi. Fiskal siyosat shuningdek, byudjet-solik siyosati deb xam aytiladi.

Byudjet-solik siyosati deganda noinflyatsion YAIM ishlab chikarish sharoitida iktisodiyotda to`lik bandlilikni, to`lov balansining muvozanatini va iktisodiy o`sishni ta`minlashga karatilgan davlat xarajatlari va soliklarini o`zgartirishni o`z ichiga olgan chora tadbirlar tushuniladi.
Agar davlat byudjeti takchilligi davlat zayomlarini chikarish orkali moliyalashtirilsa, ular sotilishi natijasida pulga talab oshadi. Bu esa o`z navbatida foiz stavkasini ko`tarilishiga olib kelishi mumkin. Okibatda investitsiya xarajatlari,sof eksport xajmi va kisman iste`mol xarajatlari kamayadi. Pirovardida sikib chikarish samarasi ro`y beradi va u fiskal siyosatning ragbatlantiruvchi samarasini zaiflashtirib ko`yadi.
Byudjet takchilligini moliyalashtirishning bu usuli noinflyatsion usul xisoblansada inflyatsiya xavfini ma`lum muddatga kechiktiradi xolos. CHunki muddati etgan zayomlarni sotib olish bilan davlat muomaladagi pul massasini ko`paytiradi. Bu esa o`z navbatida, baxolar darajasining ko`tarishiga sabab bo`ladi. Solik tushumlarini ko`paytirish byudjet takchilligini moliyalashtirishning uchinchi yo`li bo`lib, u uzok muddat talab etadigan solik isloxati o`tkazilishini talab etadi. Bu isloxotlar solik bazasini kengaytirish, solik stavkalarini kamaytirish, solik yukini ishlab chikaruvchilardan ko`prok mulk egalari va mulkdan foydalanuvchilar zimmasiga o`tkazish orkali soliklar tushumini ko`paytirishni ko`zda tutadi.
Byudjet ortikchaligini kamaytirish usullariga muomaladagi pul mablaglarini olib ko`yish va davlat karzlarini to`lash kiradi.
Davlat karzlarini to`lash nominal daromadlar va muomaladagi pul massasini oshirib, baxolar darajasining yanada oshishiga olib kelishi mumkin. SHu tufayli byudjetdagi ortikcha mablaglarni muzlatib ko`yish byudjet kamomadini pasaytirishning nisbatan noinflyatsion usulidir.