K bilan, shu chastotaning
o„zida vaqt birligi ichida yuza birligidan nurlangan nurlanishni
E v
bilan, hamda
ularga muvofiq yutilish koeffitsiyentni
a v
bilan belgilasak, quyidagicha ifodaga ega
bo„lamiz:
Ichi bo„sh jismning ichki bo„shlig„idagi nurlanish, uning devorlarini tashkil qiluvchi
modda tarkibiga bog„liq emasligini yuqoridan ham ta‟kidlagan edik. Shunga muvofiq
biz quyidagicha xulosaga kelishimiz mumkin, koeffitsiyent:
faqat bo„shliqning harorat va nurlanish chastotasigagina bog„liq bo„lgan kattalikni
ifodalaydi.
Aynan ushbu xulosa bizning hikoyamiz uchun eng birinchi navbatdagi
ahamiyat kasb etadi.
K v
qiymat, bo„shliqning devorlari yasalgan moddaga bog„liq
bo„lmasligi tufayli, u universial sanaladi va faqatgina nurlanish tabiatiga bog„liq
bo„ladi. Bu omil haqida Maks Plankning o„zi, unga 1920 yilda Nobel mukofotining
topshirish marosimidagi nutqida shunday degan edi:
Akslantiruvchi devor Yutuvchi devor Qaynoq suv Kirxgof qonuniga ko‘ra,
jism nurlanishni
qanchalik yaxshi yutsa,
uni shunchalik yaxshi
nurlatadi ham. Isbot
uchun oddiy bir tajriba
o‘tkazish kifoya: garchi
o‘zi bir xil haroratga ega
bo‘lsa hamki, idish
devorining qoraytirilgan
qismi, folga bilan
qoplangan qismidan
ko‘ra ko‘proq issiqlik
chiqaradi.
41
«
Bir tekis qizitilgan har qanday nurlatuvchi va yutuvchi jism bilan chegaralangan bo„shliqda hosil bo„luvchi har qanday issiqlik nurlanishining xossasi o„sha jismning tabiatiga hech qanday bog„liqligi yo„qlini Gustav Kirxgof tomonidan ko„rsatib berilganidan buyon, tabiatda faqat harorat va to„lqin uzunligiga bog„liq bo„ladigan, lekin hech qanday tarzda biror moddaning alohida bir xossalariga bog„liq bo„lmaydigan muayyan universial funksiyaning mavjudligi isbotlandi; ushbu ajib funksiyani qidirish ishlari esa, harorat va energiya o„rtasidagi aloqadorlik mohiyatiga yanada chuqurroq sho„ng„ishni talab qiladi, mazkur aloqadorlik termodinamikaning, demakki, butun boshli molekulyar fizikaning asosiy masalasi hisoblanadi ».
