Dasturning mazmuni - ijtimoiy hodisalar, inson va uning faoliyati xulq-atvor me'yorlari, san’atning janr va turlari, jonli va jonsiz tabiat, miqdoriy munosabatlar va boshqa bilimlarda tashkil topadi. Dasturga kiritilgan - ko'nikma va malakalar:
Insonlarning munosabatlari
Mehnat, tasviriy faoliyat, ko'rish, nutq faoliyatlari va boshqa ko'nikmalarni tanlab oladi. Bolaning ijtimoiy rivojlani
uning rang-barang dunyoda yashashga qodirligi, shunga mu- vofiq o'z fei-atvorini va faoliyatini yoiga qo'yish
Bolaning bilimiga oid rivojlanish
Voqelikning turli sohalarga oid bilimlari
Bu yo'nalishlar bilimlar, malakalar mazmknining uyg'unligidan dalolat beradi. (L.V.Vigotskiy) Tushunarlilik prinsipi - dasturga bolalarning bilish va ijrochilik imkoniyatlarini hisobga oladigan, bu imkoniyatlar- ning o'sishi bilan birgalikda murakkablashib boradigan bilim va ko'nikmalarni kiritishni talab qiladi.
Shunga ko'ra, dasturga tasavvur shaklidagi bilimlar kiritilgan. Bunda bolada bilishni rivojlanishi bilan tasavvur- larning tabiatiga qo'shiladigan talablar ham o'zgarib boradi. Kichik guruhdan to tayyorlov guruhlargacha bolaga beriladi- gan bilimlarning xususiyatlari, bolalarning hissiy rivojlanishi, ko'rgazmali-obrazli bilishga o'tish, lozim boigan yangi imkoni- yatlarga tayanishni talab qiladigan bilimlarni kiritish imkonini beradi, bu esa bolalarning yanada kamol topishini ta’minlaydi. Dasturga ko'nikmalarning kiritilishi bolalarning psixik, ha- rakat, muvofiqlashtiruvchi va boshqa imkoniyatlari bilan bel- gilanadi.
89
MAKTABGACHA TA'LIM MUASSASASI TA'LIM-TARBIYA DASTURINING YARATILISH TARIXIDAGI ASOSIY, MUHIM SANALAR 1932-yil - Bolalar bog'chasi programmasini dastlabki loyi- hasi ishlab chiqildi. Bu bolalar bog'chasi ishini tartibga solish- ga, tarbiyachi faoliyatiga yo'nalish va mazmun berishga yor- dam beradi. 1934-yil - Tarbiyalash programmasi va bolalar bog'chasi ichki tartib qoidalari nashr ettirildi, unda bolalar muassasa- sidagi bolalar hayotini mazmunli va qiziqarli tashkil etish ma- salalariga e'tibor qaratilgan edi. Programmada ijtimoiy, jismoniy, rasm, loy, mehnat, nutq o'stirish, kitob va rasmlar bilan mashg'ulotlar, dastlabki matematik tasawurlarni rivojlantirish, savod chiqarish bo'limlari mavjud edi, biroq unda mu- rakkab bilish materiallarining kiritilmaganligi, bolalarning yosh xususiyatlari hisobga olinmaganligi, pedagogik jarayonni tashkil etishda tarbiyachining rahbarlik roli yoritib berilmagan edi. 1938-yil - Bolalar bog'chasining tarbiyachisi uchun qo'llanma nashr etildi. Ushbu qo'llanmada bolalarni tarbiyalash vazifalari, bolalarning yosh xususiyatlariga mos ravishda, tarbiyaning ayrim bo'limlari - jismoniy, aqliy, axloqiy tarbiyalash masalalari yetarli o'z vazifasini topdi. Maktabgacha yoshdagi bolalarga ta'lim berish vazifalariga ilmiy asosda yon- dashildi. Shuning uchun ota-onalar bilan ishlash masalalari ham qo'llanmada o'z aksini topdi. 1953-yil - Bolalar bog'chasida ta'limga ilmiy yondashuv munosabat bilan qo'llanma qayta ishlab chiqildi. Ushbu bolalar egallashi lozim bo'lgan bilim mundarijasi aniq yoritib berildi. 1959-yiI - Maktabgacha tarbiya muassasalarini yanada rivojlantirish, maktabgacha yoshdagi bolalarni tarbiyalash va ular- ga tibbiy xizmatni ko'rsatishni yaxshilash choralari to'g'risidagi
90
qarori qabul qilinadi. Unda mahalliy sharoit va imkoniyatlarini nazarda tutib, bolalar muassasalari ishini ikki "yasli” va "bolalar" bog'chasini yagona Maktabgacha taiim bolalar muassasasi qilib birlashtirish va maktabgacha yoshdagi bolalarni tarbi- yalashning yagona programmasini tuzish belgilandi.