Maktabgacha pedag

Rahbarga mos ma’naviy-ruhiy xislatlar jo'shqinlik tc/kurlik qat’iyatlilik sabatlillk
	barqarorlik
			Ыг so‘zda

549

Rahbarga xos tadbirkorlik xislatlari

mas’uliyatlilik


insoflilik


serharakatlilik


balollik


tirishqoqlik


malakalilik


uddaburonlilik


isbclmnlik





tavakkalchilik


epchillik


Saranjam-sarishtalik


ta’masizlik


tadbirkorlik


barkamollik


aniqlik


tejamkorlik


Siyosiy-huquqiy va ma'naviy-marifiy jihatdan:

• 
  Siyosiy va huquqiy yetuklik;
  
• 
  Bilimdonlik;
  
• 
  Xodimlarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalashda qodirlik;
  
• 
  Topshirilgan ish uchun shaxsiy javobgarlikni his qilish, halollik, vijdonlilik;
  
• 
  Shaxsiy manfaatlarni jamoat manfaatlariga bo'ysundirish- ga qodirlik;
  
• 
  Kishilarga nisbatan mehribon va e’tiborli bo'lish;
  
• 
  Tashabbus va ilg'orlikni qo'llab-quvvatlash qobiliyati;
  
• 
  Tamoyillik;
  
• 
  Tanqidga chidamli bo'lish, o'z-o'ziga tanqid qila bilish;
  
• 
  Intizom va mehnatga bo'lgan munosabati;
  
• 
  Mehnatsevarlik;
  
• 
  Jamoa o'rtasida intizomni yo'lga qo'ya bilish;
  
• 
  Atrofdagilarga mehnatsevarlikni tarbiyalay bilish;
  
• 
  Ishni rejali olib bera bilish, rejasiz ishlagan rahbar
  

550

xodimlar jamoasi oldiga qo'yilgan vazifalarni muvafaqqiyatli bajara ololmaydi.

Bilim darajasi
Iqtisodiyotni bilishi;
Texnika va texnologiyani bilishi;
Boshqarish ilmini, funksiyalari va tuzilishini bilish;
Istiqbolni bilimga qodirligi va hokazo.
Rahbar aniq, chuqur va keng bilimga ega bo'lishi, uni doimo to'ldirib va yangilab borish kerak. Aks holda u obro' qozona olmaydi, xodimlarning ishonchiga sazovor bo'la olmaydi.
Tashkilotchilik qobiliyati
Xodimlarni tanlay bilish va ulardan samarali foydalanishni ta'minlay olishligi;
Qo‘1 ostidagilarni mehnatga o'rgatish vatarbiyalashni bilish;
Jipslashgan jamoani vujudga keltira olish;
Maqsad sari intiluvchanlik;
Kutilmagan vaziyatlarda boshqarish qobiliyatini yo'qot- maslik.
Boshqarish samaradorligini ta’minlay olish.
Boshqarishni kollegial tarzda tashkil qila olish qobiliyati;
Ish haqida qisqa va aniq gapirish qobiliyati;
Ishga oid xatlar, buyruqlar, farmoyishlar yoza bilish;
Turli manbalardan ish uchun zarur axborotlarni olish qobiliyati;
Rahbarlarni va qo'l ostidagilarni tinglay bilish qobiliyati;
Asoslangan qarorlarni mustaqil va tez qabul qila bilish qobiliyati;
Rejalarni bajarishdan xodimlarning moddiy va ma'naviy manfaatdorligini ta'minlash qobiliyati;
Boshqaruv organi qarorlari bajarish ustidan nazoratni ta'minlay bilish;
Boshqarish tuzilishini takomillashtirib berish qobiliyati va hokazo.


551

№	Talablar	Izoh
1.	Ma'naviy yetuklik	siyosiy yetuklik huquqiy yetuklik axloqiy yetuklik yuqori saviya va ong ma’rifatchilik madaniyatchilik xodimlarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalashga qodirlik
		topshirilgan ish uchun shaxsiy javobgarlikni his qilish, halollik, vijdonlilik shaxsiymanfaatlarnijamoatmanfaatlariga bo'ysundirishga qodirlik kishilarga nisbatan mehribon va e'tiborii bo'lish tashabbus va ilg'orlikni qo'llab-quvvatlash qobiliyati prinsipiallik tanqidga chidamli bo'lish, o'z-o‘zigi tanqid qila bilish
2	Intizom va mehnatga bo'lgan munosabati	mehnatsevarlik jamoa o'rtasida intizomni yo'lga qo'ya bilish atrofdagilardamehnatsevarliknitarbiyalay bilish
		Bir noshud rahbarning beg'amligi yuzlab, minglab kishilar taqdirining bedaxl qirralariga ta'sir etishi mumkin. Boqibeg'am bu toifa rahbarlarning shu uslubi bilan murosa qilib bo'lmaydi
		• ishni rejali olib bera bilish, rejasiz ishlagan rahbar xodimlar jamoasi oldiga qo'yilgan vazifalarni muvaffaqiyatli bajara ololmaydi

552

3	Bilim darajasi	iqtisodiyotni bilishi texnika va texnologiyani bilishi boshqarish ilmini, funksiyalari va tuzilishisini bilish istiqbolni bilimga qodirligi va h.k.
4	Tashkilotchilik qobiliyati	xodimlarni tanlay bilish va ulardan samarali foydalanishni ta’minlay olishligi qo'l ostidagilarni mehnatga o'rgatish va tarbiyalashni bilish jipslashgan jamoani vujudga keltira olish maqsad sari intiluvchanlik kutilmagan vaziyatlarda boshqarish qobiliyatini yo'qotmaslik «Yomon korkabinet yoki tashkilot yo'q, lekin yomon rahbarlar bor». Bu ibora shuni bildiradiki, yomon ishlab turgan korkabinetga jamoani yaxshi boshqaradigan, tashkilotchilik qobiliyati yuqori, mehnatsevar, talabchan, bilimdon rahbar qo'yilsa, u korkabinet tezda yaxshi korkabinet sarfiga qo'shiladi. Agar yaxshi ishlab turgan korkabinetga tasodifan tashkilotchillik qobiliyati past rahbar kelib qolsa, aksincha, u korkabinet asta-sekin yomon ishlaydigan korkabinetga aylanadi.
5	Boshqarish samarador- ligini ta’minlay olish.	boshqarishni kollegial tarzda tashkil qila olish qobiliyati ish haqida qisqa va aniq gapirish qobiliyati; ishga oid xatlar, buyruqlar, farmoyishlar yoza bilish turli manbalardan ish uchun zarur axborotlarni olish qobiliyati rahbarlarni va qo'l ostidagilarni tinglay bilish qobiliyati

553

• 
  asoslangan qarorlarni mustaqil va tez qabul qila bilish qobiliyati
  
• 
  rejalarni bajarishdan xodimlarning moddiy va ma’naviy manfaatdorligini ta’minlash qobiliyati
  
• 
  boshqaruv organi qarorlari bajarish ustidan nazoratni ta'minlay bilish
  
• 
  boshqarish tuzilishini takomillashtirib __] berish qobiliyati va h.k.
  

Rahbarning madaniy saviyasi ko'rsatkichlari:

• 
  so'z bilan ishning birligi;
  
• 
  o'z kasbiy mahoratini, iqtidoriy-ma’naviy komilligini o'stirish ustida qayg'urish;
  
• 
  oqilona turmush tarzi, jismoniy sog'lomligini saqlash;
  
• 
  o'z-o'zini tanqid asosida o'z kamchiliklarini bo'yniga olmoq;
  
• 
  o'zini intizomga bo'ysundirish;
  
• 
  o'z malakasini oshirishga bo'lgan intilish va uning uddasidan chiqa olish;
  
• 
  harakatning maqsadga qaratilganligi va qat'iyligi;
  
• 
  o'ziga va mehnat faoliyatiga bo'lgan talabchanlik;
  
• 
  axloqning quyidagi alifbolariga qat’iy rioya qilish: Rahbarning axloqiy xislatlari
  
• 
  kamtarinlik
  
• 
  haqgo'ylik
  
• 
  halollik
  
• 
  o'zini tuta bilishlik
  
• 
  oddiylik
  
• 
  to'g'rilik, vijdonlik
  
• 
  insoflilik
  
• 
  mehr-oqibat -saxovat
  

Rahbarning jamoaga nisbatan madaniyatliligi:

• 
  kishilarga e’tibor va hurmat;
  
• 
  kishilarga xayrixoh va iltifotli bo'lish;
  

554

• 
  olijanoblik va beg'arazlik,
  
• 
  xolislik;
  
• 
  insoning qadr.-qimmatiga yetish kabilar.
  

Fuqarolik va kasbiy burchini bajarish.

• 
  Odamlarga ishonch, kishilarning o'z kuchiga, qobiliyatiga bo'lgan ishonchini qo'llab-quvvatlay olish, uni shaxsiy kamchiliklarini bartaraf qilishga yo'naltirishni bilish;
  
• 
  Yuqori nutq madaniyatigi ega bo'lish vatashqi ko'rinishdagi ozodaligi;
  
• 
  Salbiy fazilatlargi ega bo'lgan, qonun-qoidalarga rioya qilmaydigan, adabsiz kishilarga, shu jumladan, qavm-qarindosh va yaqin-tanish, bilishlarga nisbatan toqati yo'q.
  

O'zaro munosabatdagi quyidagi oddiy etiketqoidalariga rioya qilish:

• 
  xushmuomala;
  
• 
  sipolik;
  
• 
  kamsuqumlik;
  
• 
  andishali;
  
• 
  vazminlik.
  

Mehnat va do'stlikdagi sherikchilikda:

• 
  o'zaro yordam va quvvatlash;
  
• 
  hozirjavoblik va majburiylik, so'zsiz bajarishlik;
  
• 
  tamoyillik ishonch;
  
• 
  talabchanlik.