Maktabgacha ta’lim tashkilotlaridirektor va mutaxassislarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirishinstituti

MAKTABGACHA TA’LIM TASHKILOTLARIDIREKTOR
VA MUTAXASSISLARNI QAYTA TAYYORLASH
VA ULARNING MALAKASINI OSHIRISHINSTITUTI


Qayta tayyorlash kursi MTT tarbiyachilari yo’nalishi 44- guruh tinglovchisi
Sufidinova Xurshedaning


IJTIMOIY MOSLASHUVFANIDAN TAYYORLAGAN


M
USTAQIL ISHI

Bolanng psixik rivojlanishida musiqa terapiyaning ahamiyati
Reja:
1.Maktabgacha yoshdagi bolaning psixologik xususiyatlari.
2. Bolaning psixik o’sishida musiqa o’rni.

Maktabgacha yoshdagi bolaning psixin xususiyatlari yuzasidan mulohaza yuritishda kimning ilmiy tadqiqoti va asari bo’lishidan qatiy nazar unda vujudga keladigan xohish,istak hamda niyatning qondirish individni parvarishlashga tarbiyalashga qaror qilgan kattalar tomonidan amalga oshiriladi va bosgqariladi. Kattalarning bolaning ra’yiga mustaqqiligiga qarshi turmasdan mumkin qadar isragiga ,intilishiga yordam bersalar,uning shaxsini shakillantirish jarayonidagi qiyinchilik o’z o’zidan barham topadi .O’jarlik, qaysarlik kattalarga itoatsizlikning vujudga kelishi bolaning kattalarga qaramlikdan qutulishiga urunish va kichik maktabgacha yosh davrdan kata maktabgacha yosh davrga o’tishning tashkil ifodasidir.Bolaning uch yoshgacha o’sishida erilal yutuqlari uning xulq atvorlli,bilish jarayoni sifat jihatdan ancha o’zgartirib yuboriladi.Shunga qaramay bolaning o’sishida kattalarning ta’siri,rolli yetakchi bo’lib qolaveradi.

Bolabibg psixikasida vujudga keladigan inqirozning sabablari.

1. 
   Kattalar bolaning jismoniy va aqliy imkoniyatlariga ta’siri.
   
2. 
   Ayrim ko’zga tashlangan qiyinchiliklarni bartaraf qilishga urunishi .
   
3. 
   O’z holicha ish tutish cheklashlari
   

Bola ob’ektni ko’rish va tovushni eshtish uchun diqqatni to’playdi va harakat faollashuvini taminlaydi .Maktabgacha yoshdagi bola harakatining o’sishida musiqa va o’yinning ta’siri kata.Bola o’yinlar shart sharoitidan kelib chiqib ongli maqsadli harakatlarni bajaradi. Agar organik ehtiyojlar yetarli darajada qondirib borilsa, ular o‘zlarining asosiy bo‘lish ahamiyatini yuqotadi: to‘g’ri tashkil etilgan kun tartibi, rejim va tarbiya natijasida bola psixik rivojlanishi uchun asos bo‘ladigan taassurotlarga, harakatga, muloqotga nisbatan yangi turdagi ehtiyojlar turkumi yuzaga keladi, Bola tugilishining birinchi haftasidanoq uning ko‘rish va eshitish sezgilari jadal suratda rivojlanadi.
U Qisqa vaqt ichida katgalar bilan munosabat o‘rnatadi, predmetlarni ushlashga va ulardan foydalanishta o‘rganadi.U atrof olamdagi narsalarni kuzatadi, predmetlarni qo‘li bilan ushlab, ularni qandayligini bilishga intiladi, tovushlarga e’tibor beradi va predmetlar yordamida shu tovushlarni o‘zi yaratishga harakat qiladi. U o‘z onasi va boshqa yaqinlari bilan emotsional munosabatga kirishadi. Go‘dak yoshidagi bola ham jismonan, ham psixik, ham ijtimoiy jihatdan juda tez rivojlanadi.

Ilk bolalik davri.- Go‘daklik davridan so‘ng rivojlanishning yangi bosqichi ilk bolalik (1-3 yosh) davri boshlanadi, Ilk bolalik davri bola hayotidagi eng ahamiyatta molik, uiing kelajakdagi psixologik rivojlanishini belgilab beruvchi - muhim davr hisoblanadi. Bu davrdagi rivojlanishning asosini bolaning to‘tri yurishi, mulohotta kirishishi va predmeatsh faoliyatni egallash xususiyatlari tashkil etadi. Tikka va to‘g‘ri yura olish imkoni bolani, doimiy ravishda yangi ma’lumotlarni egallashga zamin bo‘ladi. Bu yoshdagi bolalar o‘z xatti—harakatlari bilan juda faol va kattalar bilan muloqotga kirishishga intiluvchan bo‘ladilar. 3-7 yoshgacha bulgan davr bogcha yoshi davri xisoblanadi.Maktabgacha yoshdagi bolalar psixologiyasida juda tez sifat uzgarishlari bulishini inobatga olgan xolda 3 davrga (3-4yosh) kichik maktabgacha davri(4-5yosh)kichik bogcha yoshi urta maktabgacha davr( urta bogcha yoshi) 6-7 yosh va katta maktabgacha davr katta bogcha yoshilarga ajratish mumkin.Bola rivojlvnish jarayonida odamlarning ilgari utgan avlodlari tomonidan yaratilgan predmet va xodisalar olami bilan aloxida maxsus munosabatga kirishadi.Bola insoniyat kulga kiritgan barcha yutuklarni faol ravishda uzlashtirib,egallab boradi.Bunda predmetlar olamini,xamda ular yordamida amalga oshiriladigan xatti – xarakatlarni, tilni , odamlar orasidagi munosabatlarni egallab olishi, faoliyat motivlarining rivojlanishi, kobiliyatlarning usib borishi, katta yoshli kishilarning bevosita yordamida amalga oshirilib borilmogi kerak Asosan mana shu davrdan boshlab bolaning mustakil faoliyati kuchaya boshlaydi. Bogcha yoshdagi bolalarga beriladigan tarbiya ularning murakkab xarakatlarini takomillashtirish, elementar gigiena, madaniy va mexnat malakalari xosil kilish, nutkini ustirish xamda ijtimoiy axolk va estetik didning dastlabgi kurtaklarini yuzaga keltirish davridir.

Mashxur rus pedagoglaridan biri Lesgaftning fikricha insonning bogcha yoshdagi davri shunday bir davrki, bu davrda bolada kelgusida qanday xarakter xislatlari paydo bulishi belgilanadi va axloqiy xarakterning asoslari yuzaga keladi.
Bogcha yoshdagi bolalarning ko’zga tashlanib turuvchi xususiyatlaridan biri ularning serxarakatligi va taqlidchanligidir.Bola tabiatnining asosiy qonunini shunday ifodalash mumkin:bola uzluksiz faoliyat kursatishni talab qiladi,lekin u faoliyat natijasidan emas, balki faoliyatning bir xilligi va bir tomonlamaligidan charchab koladi.Mana shu so’zlardan bogcha yoshidagi bola tabiatning asosiy qonuni bo’lmish serxarakatliligini ortiq cheklab tashlamay,balki maqsadga muvofiq ravishda uyushtirish kerakligi yaqqol kurinib turibdi.
Kattalar va tengdoshlari bilan bulgan munosabat orkali bola axloq normalari, kishilarni anglash, shuningdek, ijobiy va salbiy munosabatlar bilan tanisha boshlaydi. Bogcha yoshidagi bola xarakati muvofiklashtirilgan xolda buladi.Bu davrda bolaning nutqi jadal rvojlana boshlaydi.U yangiliklarni egallashga nisbatan uzi bilganlarini mustahkamlashga extiyoj sezadi.
Bolaning psixik o’sishida musiqa o’rni
Musiqa terapiyasi-tarbiyachi va bola o’rtasidagi o’zaro munosabatlarning bir ko’rinishidir. Bolalar guruhidagi musiqa terapiyasi quydagi shakllarda ifodalanishi mumkin.

1. 
   Musiqa tinglash
   
2. 
   Xor ijro qilish
   
3. 
   Raqs
   
4. 
   O’zlarini musiqiy asarlarini yaratish va audioyozuvlarda yozish
   
5. 
   Oddiy musiqa asboblarini o’ynash
   

Guruh shaklidan tashqari ko’pincha bolaga alohida ta’sir o’tkazish usulli qo’laniladi.Bunday holda tarbiyachi yoki psixolog musiqiy asarlar yordamida bola bilan muloqotda bo’ladi.odatda bu usul bolada ruhiy nosog’lom yoki rivojlanishda o’gish bor bo’lsa ishlatiladi.Bunday holler bola stressga tushsa paydo bo’ladi.

To’g’ri tanlangan musiqa kattalar va bolalarning aqliy va jismoniy rivojlanishiga butunlay ta’sir ko’rsatishi mumkim.Musiqa bolalar kayfiyatiga ta’sir o’tkaza oluvchu asasiy kuch hisoblanadi.Musiqaga raqsga tushish jarayoni bolada uyatchanlikni yengishga yordam beradi.bundan tashqari musiqa terapiyasi bolaning hissiy rivojlanishiga va nutq funksiyalarining faolligini oshirishga yordam beradi.Bugungi kunda musiqa elementlarini o’rgatish maktabgacha yoshdagi bolalar bilan ko’p yutuqlarga erishilmoqda.

Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida musiqa mashg;ulotlarini o;rgatish bola tarbiyachi o’rtasida quydagi vazifalarni qo’yadi

1Bolalarni tabiat go’zalliklarini va badiiy asrlarni idrok etish.
2 hissiyotni shakillantirish.
3 Bolalarda badiiy ijodkorlikni rivojlantirish.
4bolalrda go’zallikni o’z hayotlariga va o’z faoliyatlariga olib kirishni o’rgatish/
Musiqa estetik tarbiyaning muhim omili sifatida bolani shaxs bo’lib shakillanishida kuchli ta’sir etadi.Oilada, bog;chada musiqa mashg’ulatlarini maqsadga muvofiq tarzda tashkil etish yosh avladni ichki dunyosini boyitish va san’atni tog’ri tushuntirishga xizmat qiladi.
Boladagi musiqiy qobilyatlar

--- Musiqa ritmini his qilish

---Musiqiy eshtish

---Musiqiy xotira

---Musiqaga ematsianal ta’sirchanlik

Musiqiy qobilyatlar bolalarda ijrochilik malakalarini rivojlantirish omili hisoblanadi.Bola musiqa asarlarini ijro etilishi o’ziga ishonch kuchini uyg’otadi .Faol musiqa terapiyasi asboblarni chalish yakka va guruhlarda o’tkazilishi mumkin.

Musiqa terapiyasining 4 yo’nalishi mavjud

1 psixologik faollashuvi.

2 Tengqurlari bilan muloqot rivojlanishi

3 jarayonlarga to’g’ri yondashish

4 Shaxsiy kechinmalarni tushunishni yengillashtirish