Maktabgacha yoshdagi bolalarni nutqini korreksiyalashda pedagogik texnologiyalar

International Conference on Developments in Education, Sciences and Humanities 
Hosted from Livorno, Italy 
https: econferencezone.org May 2
nd 
-3
rd
 2022 
96 
bo'ladi. Va an'anaviy ta'lim u tayyor emas, o'tmishda ishlatilgan usul va metodlar bu bolalarga ko'rinadi. 
Raqamli texnologiyalarni takomillashtirish orqali, turli yo'llar bilan o'qitish, bolalarga faol bo'lishga imkon 
berish, o'quv jarayonining ishtirokchilari bo'lishlari va eng muhimi nutqi ravon bo'lishida yordam beradi. 
Texnologiyadan foydalanganda maktabgacha ta'lim muassasasi tarbiyachisi qanday usulda va qancha vaqtga 
tashkil etish kerakligi haqidagi bilim va tushunchaga ega bo'lishi kerak. Bolalar nutqi va tilni tuzatishda 
raqamli texnologiyalardan foydalanish maktabgacha ta'lim muassasasida keng foydalaniladi. Bu strategiyalar 
video o'yinlarni o'ynashga o'tkazildi, ikkinchisi esa birgalikda o'ynash deb nomlanadi. Bu strategiyada bolalar 
strategiyasi va tillaridan ham foydalanish mumkin. Tadqiqotlarga ko'ra, bola uchun elektron muhit yordamida 
tuzatish foiz, o'sish dinamikasi o'rtacha ko'rsatkichdan yuqori va zamonaviy bolalarning ehtiyojlarini 
qondiradi. Hozirgi vaqtda bolalarning nutq faolligini faollashtirish va tuzatishda qo'llaniladi. Ko'pincha 
materiallar bolalarni qiziqtira olmaydi, ijobiy his -tuyg'ularni, harakat qilish istagini uyg'otmaydi. Til va nutqni 
rivojlantirish uchun maqsadli raqamli materiallar yetishmayapti. Modernizatsiya qilish uchun yangi raqamli 
vositalarni yaratish to'g'risida ehtiyojlarga mos keladigan o'zgaruvchan pedagogik va tuzatish ish jarayoni til 
tizimini rivojlantirish va tovushli artikulyatsiyani kuchaytirishga qaratilgan va logoped, bolaning ota -onasi 
va bola o'rtasida hamkorlikda yagona tizimni shakllantiradi. Raqamli vositalardan foydalanish logopedlarning 
faqat bir qismi uchun odatiy holga aylandi. Nutq terapevtining asosiy maqsadi - bolaning nutqi va tilini faol 
ravishda tuzatish o'z-o'zini rag'batlantirish va o'zini tuta bilishni rivojlantirishda ishtirok etadi. 
Nutqiy faoliyatning o‘ziga xos psixologik xususiyatlarini tahlil qilish maktabgacha yoshdagi bolalarga o‘zga 
tilni (rus, o‘zbek va boshq.) o‘qitish metodikasi uchun zarur bo‘lgan xulosalarni chiqarish imkonini beradi: 
- Ta’limning boshidan boshlab so‘zlash va tushunishning faol jarayoni sifatida bolalarning o‘rganilayotgan 
tildagi nutqiy faoliyatini shakllantirish zarur. 
Bu talab shuning uchunki, so‘zlash va tushunish bitta umumiy psixologik asosga – til qobiliyatiga ega (qisman 
bir-biriga mos keluvchi ichki jarayonlar). 
- Ta’lim metodikasi nutqiy harakat tamoyillariga asoslanmog‘i lozim. SHuni unutmaslik kerakki, har qanday 
nutq tovushlarini talaffuz qilish ham nutq bo‘lavermaydi (garchi bu yaxlit matnlar bo‘lsa ham). Bolaning 
o‘rganilayotgan tilda aytayotgan so‘zlari faqat bir qator shart-sharoitlarga rioya qilingan taqdirdagina nutqiy 
harakat natijasi bo‘ladi: o‘rganuvchida ichki motiv (nima uchun u buni aytishi kerak), maqsad (nima uchun 
buni aytish lozim, buni aytish natijasida nima ro‘y beradi), fikr (qaysi mazmunni so‘z bilan aytish kerak) 
bo‘lishi lozim. 
- O‘quv jarayonini shunday qurish lozimki, unda bola harakatlari ta’limning har bir daqiqasida haqiqatdan 
ham nutqiy bo‘lsin. 
- Metodik jihatdan to‘g‘ri o‘qitish natijasida bolalarda o‘rganilayotgan til materialida ularsiz har qanday, 
hattoki eng oddiy fikrni ham tuzishning (so‘zlarni tanlash, ularni o‘zgartirish, konstruksiyani tanlash, 
«grammatik majburiyatlar»ga rioya qilish, ushbu grammatik majburiyatlarga muvofiq holda so‘zlarni 
o‘zgartirish va boshq.) imkoni bo‘lmagan nutqiy ko‘nikmalar shakllantirilishi mumkin. Nutqiy ko‘nikma faqat 
yangi, bola hali uchramagan so‘zlar va nutqiy vaziyatlarga ko‘chirilgan taqdirdagina shakllantirilgan, deb 
hisoblanishi mumkin. Bolalar nutqini tadqiq etish chog‘ida maktabgacha yoshda so‘z ustida ishlashni bolalar 
nutqi tuzilmasini rivojlantirishning muhim sharti, deb hisoblaydigan O.S.Ushakova va E.M.Strunina 
(semantik metod) metodikalaridan foydalanildi. Mazkur ish ular tomonidan boshqa nutqiy vazifalarni hal etish 
bilan o‘zaro bog‘liq holda ko‘rib chiqiladi. So‘zni erkin egallash, uning mazmunini tushunish, so‘zni 
qo‘llashning aniqligi grammatik tuzumni, tovushli nutqni o‘zlashtirishning, shuningdek, ravon fikrni mustaqil 
tuza olish qobiliyatini rivojlantirishning zarur sharti hisoblanadi. 
Xulosa qilib aytganda, raqamli texnologiyalar - bu pedagogik vositalardan biri va shaxslararo o'zaro 
ta'sirlarni to'liq almashtiradi, lekin ulardan maqsadli foydalanish bolaning nutq va tilni tuzatish jarayonida 
ishtirok etishiga ko'maklashishi mumkin. Bu bolalarning o'zi uchun qiziqarli va foydali hisoblanadi. Hozirgi 
maktabgacha yoshdagi bolalar tezkor muloqot va grafik muhitni xohlaydilar, lekin unday emas yangi aqlli 
texnologiyalarni sinab ko'rishdan qo'rqadi. Yaxshi tashkil etilgan ta'lim, kontent, texnologiya va o'quvchilar 
bir -biri bilan o'zaro aloqada bo'ladigan muhit hisobga olingan holda shaxsiylashtirilgan pedagogik va tuzatish 
ishlarini amalga oshirishda raqamli texnologiyalar qo'l keladi. Raqamli texnologiyalar erta o'qish 
ko'nikmalarini oshirishga va bolalar nutqidagi kamchiliklarni korreksiyalashda yordam beradi. 

---