Maliyyə hesabatı

Maliyyə hesabatı

Sifariz Səbzəliyev

Maliyyə hesabatı

	0

Bakı-2018

Sifariz Səbzəliyev
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ AZƏRBAYCAN DÖVLƏT İQTİSAD UNİVERSİTETİ
Sifariz Səbzəliyev


MALİYYƏ HESABATI

Dərs vəsaiti

“050402-Mühasibat uçotu və audit” ixtisası üzrə bakalavr və magistr pilləsində təhsil alan tələbələr üçün

Azərbaycan Dövlət İqtisad Univesitetinin Tədris-Metodiki Şurasının 27 oktyabr 2017-ci il tarixli 01 saylı protokolu ilə ali məktəb tələbələri üçün dərs vəsaiti kimi dərc olunması tövsiyə edilmişdir.

1
BAKI-2018

Maliyyə hesabatı

Elmi redaktor:	iqtisad üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Ə.S.Salahov
Rəyçilər:	iqtisad elmləri doktoru, professor Q.Ə.Abbasov
	iqtisad elmləri doktoru, professor V.T.Novruzov
	iqtisad elmləri doktoru, professor B.X.Ataşov

Səbzəliyev S. Maliyyə hesabatı. Dərs vəsaiti. Bakı: “İqtisad Universiteti” Nəşriyyatı – 2018. - 312 səh.

ISBN 978-9952-501-02-5

 Səbzəliyev S. - 2018

2
 “İqtisad Universiteti” Nəşriyyatı – 2018

MÜNDƏRİCAT

GİRİŞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	7
I BÖLMƏ. MALİYYƏ HESABATININ NƏZƏRİ VƏ METODİKİ ƏSASLARI
I FƏSİL. MALİYYƏ HESABATINA GİRİŞ . . . . . . . . . . . . . . . . .	10
1.1. Bazar iqtisadiyyatında maliyyə hesabatlarının təyinatı . . . . . . . . .	10
1.2. Azərbaycanda və dünya praktikasında maliyyə hesabatının normativ tənzimlənməsi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	12
1.3. Maliyyə hesabatlarının tərkibi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	14
1.4. Maliyyə hesabatından istifadə edənlər. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	16
1.5. Maliyyə hesabatlarının harmonizasiyası və standartlaşdırılması- nın zəruriliyi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	20
1.6. Maliyyə hesabatının MHBS-na uyğun transformasiyası . . . . . . . .	25
II FƏSİL. MALİYYƏ HESABATININ BEYNƏLXALQ VƏ MİLLİ STANDARTLARI, ONLARIN QARŞILIQLI ƏLAQƏLƏRİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	29
2.1. Maliyyə hesabatının mahiyyəti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	29
2.2. İllik maliyyə hesabatının konseptual əsasları . . . . . . . . . . . . . . . .	30
2.3. Maliyyə hesabatının keyfiyyət xüsusiyyətləri. . . . . . . . . . . . . . . .	32
2.4. Maliyyə hesabatının təqdim olunduğu ünvanlar və müddətlər. . . .	34
2.5. Maliyyə hesabatı formalarında düzəlişlərin aparılması qaydası. . .	36
2.6. İnventarlaşma maliyyə hesabatının etibarlılığını təmin edən üsullardan biridir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	37
II BÖLMƏ. MALİYYƏ HESABATININ AYRI-AYRI TƏRKİB HİSSƏLƏRİ
III FƏSİL. MÜHASİBAT BALANSI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	42
3.1. Mühasibat balansının mahiyyəti və əhəmiyyəti . . . . . . . . . . . . . .	42
3.2. Balansın daxili qarşılıqlı əlaqəsi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	43
3.3. Mühasibat balansının növləri və formaları . . . . . . . . . . . . . . . . . .	46
3.4. Mühasibat balansının maddələrinin qiymətləndirilməsi xüsusiyyətləri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	51
3.5. Azərbaycanda və beynəlxalq praktikada balansların quruluş sxemləri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	54

IV FƏSİL. MƏNFƏƏT VƏ ZƏRƏRLƏR HAQQINDA HESABAT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	57
4.1. Bazar iqtisadiyyatında mənfəət və zərərlər haqqında hesabatın əhəmiyyəti və məqsədli istiqaməti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	57
4.2. Mənfəət və zərərlər haqqında hesabatın qurulması prinsipləri . . .	59
4.3. Azərbaycanda və beynəlxalq praktikada mənfəət və zərərlər haqqında hesabatın qurulması sxemləri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	61
4.4. Azərbaycanda və beynəlxalq praktikada mənfəət və zərərlər haqqında hesabatın qurulması göstəriciləri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	66
V FƏSİL. KAPİTALDA DƏYİŞİKLİKLƏR HAQQINDA HESABAT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	73
5.1. «Kapitalda dəyişikliklər haqqında hesabat» üzrə kommersiya təşkilatları üçün 2№-li MMUS-un ümumi müddəaları . . . . . . . . . . . .	73
5.2. Hesabatda istifadə edilən əsas anlayışlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	74
5.3. Kapitalın komponentləri, tanınması və qiymətləndirilməsi . . . . .	75
5.4. Səhmlərin geri alınması və ləğv edilməsi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	78
VI FƏSİL. PUL VƏSAİTLƏRİNİN HƏRƏKƏTİ HAQQINDA HESABAT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	82
6.1. Pul vəsaitlərinin hərəkəti haqqında hesabatın təyinatı və məqsədləri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	82
6.2. Pul vəsaitlərinin hərəkəti haqqında hesabatın qurulmasının məntiqi ardıcıllığı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	84
6.3. Pul vəsaitlərinin hərəkəti haqqında hesabatın məzmunu . . . . . . .	86
6.4. Pul vəsaitlərinin axını və onların təsnifatı . . . . . . . . . . . . . . . . . .	93
6.5. Əməliyyat fəaliyyətindən alınan pul vəsaitlərinin hərəkitinin hesablanması metodları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	100
VII FƏSİL. UÇOT SİYASƏTI, UÇOT QİYMƏTLƏRİNDƏ DƏYİŞİKLİKLƏR VƏ SƏHVLƏR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	106
7.1. Uçot siyasəti, onun təyinatı, məqsədi və tətbiq olunması sahələri.	106
7.2. Uçot siyasətində dəyişikliklər . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	110
7.3. Uçot siyasətində verilən məlumatların açıqlanması . . . . . . . . . . .	113
7.4. Uçot qiymətlərində dəyişikliklər . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	115
7.5. Retrospektiv qaydada yenidən təqdim etməyə qoyulan məhdudiyyətlər . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	120

III BÖLMƏ. MALİYYƏ HESABATININ TƏTBİQİ FORMALARI
VIII FƏSİL. BİRLƏŞDİRİLMİŞ (KONSOLİDƏ EDİLMİŞ) MALİYYƏ HESABATLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	122
8.1.Birləşdirilmiş ( konsolidə edilmiş) maliyyə hesabatlarının təyinatı, məqsədi və tətbiq olunma sahəsi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	122
8.2. Konsolidə edilmiş hesabatın qarşısında duran vəzifələr və onun tərtib olunması texnikası . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	125
8.3. Əsas (ana) müəssisə, övlad müəssisə və asılı cəmiyyətlər anlayışı və onlara nəzarətin növləri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	127
8.4. Birləşdirilmiş (konsolidə edilmiş) maliyyə hesabatı və onun tərtib olunması proseduraları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	130
8.5. Birləşdirilmiş (konsolidə edilmiş) maliyyə hesabatının hazırlanması prinsipləri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	134
8.6. Birləşdirilmiş (konsolidə edilmiş) mühasibat balansının mənfəət və zərərlər haqqında hesabatın struktutu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	136
8.7. Xarici övlad müəssisələrin birləşdirilmiş (konsolidə edilmiş) maliyyə hesabatının xüsusiyyətləti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	139