Maliyyə hesabatının mahiyyəti
Yüklə 50,57 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Maliyyə hesabatının mahiyyəti: Maliyyə hesabatı təşkilatın təsərrüfat proseslərinin dərk olunmasının başlıca informasiya mənbəyidir. Mühasibat uçotu təşkilatın təsərrüfat- maliyyə proseslərinin maliyyə hesabatının tələblərinə uyğun işlənməsində özünəməxsus üsullardan istifadə edir və bu üsullar uçotun digər növlərində tətbiq olunmur. Mühasibat uçotunda təsərrüfat faktlarının qeydə alınmasının və ümumiləşdirilməsinin məntiqi davamı öz əksini maliyyə hesabatında tapır. Uçot informasiyalarının işlənilməsinin və maliyyə hesabatının göstəricilərinin formalaşması məntiqinin dərk olunması, bütövlükdə maliyyə və idarəetmə qərarlarının qəbulu üçün çox mühüm şərtdir. Müxtəlif ölkələrdə maliyyə hesabatları bütövlükdə eyni mahiyyət kəsb etsə də onların tərtib olunması qaydası müxtəlifdir. Bəzi ölkələrdə hesabatın tərtib olunması qaydası və prinsipləri, burada uçot informasiyalarının açıqlanması, qanunvericilik səviyyəsində tənzimlənir. Digər ölkələrdə isə bu məsələ ilə bilavasitə hesabatı tərtib edənlər məşğul olur. Buna görə də iqtisadi fəaliyyət subyektləri tərəfindən tərtib olunan hesabatlar həm özünün xarici görüşünə, həm də daxili məzmununa görə fərqli ola bilər. Mühasibat uçotu və hesabatın milli sistemlərinin harmonizasiyası üçün bir sıra ölkələrdə onların Beynəlxalq Satandartlara uyğunlaşdırılması istiqamətində çox böyük işlər görülmüşdür. Şübhə yoxdur ki, hesabatın tərtibinə xaotik yanaşma ilə müqaisədə onların harmonizasiyası, bəzən də standartlaşdırılması biznes üçün əlverişli şərait yaradır. Mühasibat uçotunun son məhsulu dedikdə, maliyyə hesabatı başa düşülür. 2005-2008-ci illər ərzində Respublika Maliyyə Nazirliyi Kommersiya təşkilatları üçün 37, büdcə təşkilatları üçün 24 və qeyri- hökumət təşkilatları üçün 1 Milli Mühasibat Uçotu Standartları hazırlamışdır. Həmin standartlar respublikanın uçot və hesabat praktikasında 2008-ci ildən etibarən tətbiq olunmağa başlanılmışdır. Maraqlı istifadəçilərin ümumi ehtiyaclarını ödəmək üçün mühasibat uçotunda aşağıdakı informasiyalar formalaşır: • Təsərrüfat subyektinin maliyyə vəziyyəti haqqında informasiyalar; • Təsərrüfat subyektinin maliyyə nəticələri haqqında informasiyalar; • Təsərrüfat subyektinin maliyyə vəziyyətində dəyişikliklər, yaxud pul vəsaitlərinin hərəkəti haqqında informasiyalar. Məlum olduğu kimi, təşkilatın maliyyə vəziyyəti haqqında informasiyalar əsasən mühasibat balansı şəklində, maliyyə nəticələri haqqında informasiyalar mənfəət və zərərlər haqqında hesabat şəklində, maliyyə vəziyyətindəki dəyişikliklər haqqında informasiyalar isə pul vəsaitlərinin hərəkəti haqqında hesabat şəklində formalaşdırılır. Hazırkı mövzunun məqsədi maliyyə hesabatları üzrə Konseptual Əsaslarda Mühasibat Uçotunun Beynəlxalq Standartlarının və Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarının əsaslandığı ehtimallar və keyfiyyət xüsusiyyətləri, maliyyə hesabatlarının tanınması və qiymətləndirilməsini konkret misallar üzrə şərh etməkdir. Konseptual Əsaslar, sözügedən standartların, həmin standartlarla müəyyən olunmuş prosedurların və onlarırın tətbiqini təmin edən mühasibat uçotunu tənzimləyən milli qaydalarının – qanunvericiliyimizlə qəbul olunmuş uyğunlaşdırması məqsədi ilə Mühasibat Uçotunun Beynəlxalq Standartları Komitəsi (MUBSK) hazırlanmışdır. Bununla bağlı hökumətlər Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarının Konseptual Əsaslarla müəyyən olunmuş yanaşmalara zidd olçmayan öz məqsədləri üçün fərqli və ya əlavə tələblər müəyyən edə bilər. Belə ki, “Mühasibat uçotu haqqında” Azərbaycan Respubliasının Qanununun 2.1.1. maddəsinə əsasən Uçot qaydaları mühasibat uçotu subyektlərində mühasibat uçotunun aparılması, mühasibat uçotunun tərtib edilməsi, habelə ayrı-ayrı maliyyə-təsərrüfat əməliyyatlarının mühasibat uçotunda əks etdirlməsi üzrə normativ hüquqi aktlardır. Mühasibat Uçotunun Beynəlxalq Standartları və Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartları əsasında hazırlanan maliyyə hesabatları istifadəçilərin ümumi ehtiyaclarına cavab verdiyindən, onlar tərəfindən aşağıdakı məsələlər üzrə əsaslandırılmış iqtisadi qərarların qəbul edilməsini mümkün edir: (a) səhm investisiyasını nə zaman almaq, saxlamaq yaxud satmaq barədə; (b) rəhbərliyin idarəetmə qabiliyyətini və ya hesabatlılığını qiymətləndirmək barədə; (c) qurumun öz işçilərinə ödənişlər etmək və digər mükafatlarla təmin etmək imkanını qiymətləndirmək barədə; (d) müəssisəyə borc olaraq verilmiş məbləğlər üzrə zəmanətləri qiymətləndirmək barədə; (e) vergiqoyma siyasətlərini müəyyən etmək barədə; (f) bölüşdürülə bilən mənfəət və dividendlərin müəyyən edilməsi barədə; (g) milli gəlir statistikasının hazırlanması və istifadəsi barədə; və ya (h) qurumun fəaliyyətinin tənzimlənməsi barədə. Konseptual Əsaslarda, onların təyinatı, məqsədi, tətbiqi sahasi və Mühasinat Uçotunun Beynəlxalq Standartları və Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarına uyğun olaraq hazırlanan maliyyə hesabatlarının məqsədi, bu hesabatların alınmasında maraqlı olan istifadəçilər barədə məlumatlar verilmiş, həmçinin faydalı maliyyə informasiyalarının keyfiyyət xüsusiyyətlərinin maliyyə hesabatlarında təqdim edilməsi, maliyyə hesabatlarının elementlərinin (aktivlər, öhdəliklər, kapital, gəlir və xərclərin) tanınması, qimətləndirilməsi və kapitalın saxlanılması kimi konsepsiyalar öz əksini tapmışdır. Beləliklə, Konseptual Əsaslar Mühasinat Uçotunun Beynəlxalq Standartları və Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarının tətbiqi və onların əsasında maliyyə hesabatlarının hazırlanması barədə daha ətraflı bilik və bacarıqlarının əldə olunmasında mühüm rol oynayan sənəd kimi qiymətləndirilməlidir. Yüklə 50,57 Kb. Dostları ilə paylaş:
|