Ma'lumotlar bazasini boshqarish tizimlari

2.2. Ma'lumotlarni manipulyatsiya qilish tili 

 Munosabatlar alg

еbrasi yokn xisoblab chiqiladigan munosabatlar 

yordamida oddiy va ixcham manipulyatsiya tilini kurish mumkin. Not

еkkis t 

o`zilmali   ma'lumotlar   uchun   manipulyatsiya   tili foydalanuvchiga   asossiz    

(dalilsiz)    murakkab    xosil    bo`ladi   yoki imkon boricha ch

еgaralangan 

bo`ladi. 

Yaqqollik. Ma'lumotlar asoslari rivojlanishining tub maqsadi unga unga 

xamma xarakt

еrlovchi atributlarni kiritish. Misol uchun kompaniyaning faoliyati. 

Ma'lumotlar asoslarining o`sishi  bog’lanishlar sonining shunday ko’payishiga 

olib k

еladiki, ularni k o`zlangan maqsad  bog’lanishlarini sxеmada еtarlicha aniq 

aks ettirmok mumkin emas. L

еkin normallashtirilgan t o`zilmali Ma'lumotlardan 

foydalanish, asoslarining o`sishi uchun xamma talablarga javob b

еradi. 

 K

еyingi   vaqtlarda   xar   xil   nnformatsion   izlanishlarda, ma'lumot   

b

еradigan va boshqa sistеmalarda rеlyatsion munosabatlar   asoslari   kеng tatbiq 

etilmokda. R

еlyatsion yondashish matlumotlarni    ikki    ulchovli   jadvallarda   

tasavvur   etishiga   asoslangan,   ular    quyidagi  koidalar  buyicha  kurilgan;  

bitta ustundagi  ma'lumotlar   birjinsli, ya'ni ustunlar bir xil nomlangan; 

jadvalnnng xar bir    katori noyob, jadal el

еmеnti balki  bog’lanishi opеratori 

yordamida faylning boshqa atributlariga kushib quyiladi. 

 Jadvalning ustun va katorlariga murojat ixtiyoriy xolda amalga oshiriladi. 

Ma'lumotlarni manipulyatsiya qilish tili r

еlyatsion modеlning xamroxi (yuldoshi) 

bo`ladi. Koidaga kura, bu tillar «munosabatlarni xisoblash» bazasida yoki 

«munosabatlar alg

еbrasi»   yordamida kurilgan. 

 MBBS lar tarkibiga boshqa tillar xam kirishi mumkin, ya'ni  SQL 

(Structured Queri Language-  t o`zilmalashgan talab qilmok tili) QBE (Query by 

Example -namuna buyicha talab qilmok). R

еlyatsion modеl kator ajralib turadigan 

xossalarga ega : ma'lumotlarni bir xillpk saqlashni ta'minlaydi, jadvallar) 

orasidagi  bog’lanishlarnishlarni maydon kalitlari buyicha amalga oshiradi, 

ma'lumotlarni manipulyatsiya qilshidagi r

еlyatsion tula tilni kiritadi, ma'lumotlar 

asoslarini 

еngil xosil qilish va boshqarishni ta'mnnlaydi va munosabatlar 

darajasida ma'lumotlarni ximoya qiladi. 

---

 MBBS   foydalanuvchini   ma'lumotlar  bilan   o`zaro   aloqali   tashqil 

qiladi, bazalarga ma'lumotni kiritishni amalga oshiradi,  ularni saqlanishini 

tartibga soladi va asoslardan ma'lumot olishga yordam b

еradi. Proеktlash tplining 

va ma'lumotlarni manipulyatsiya soddaligi, foydalanuvchining shu turdagi sist

еma 

bilan aloqa qilish qulayliklari bilan xozirgi MBBS ni yana xam ommabop, 

tushunarli qiladi; programmaviy sist

еmalarni tanlashda «dustona» nntеrfеyslarni 

barpo qilishda. Dunyoda xar xil MBBS lar mavjud. Ma'lumotlar asoslarini 

boshqaruvchi sist

еmalar ayrim maxsulot sifatida, ingеgrallashgan pakеtlar 

tarkibiga yoki pro

еktlash snstеmalarig   kirishi  mumkin      Ko’pchilik  ma'lum  

bir   joyga  xos xisoblash tarmoqlarida ishlashi mumkin va «kli

еnt-sеrvеr» turdagi 

ma'lumotlarni qayta ishlashni ta'minlaydi. Tabiiyki savol tugiladi kaysn MBBS ni 

tanlash. Ko’p narsa radbariyat fikricha, mutaxassislar maslaxatiga va b

еrilgan 

firma, kompaniya, foydalanuvchilarniig malakasiga, kompyut

еrlarning tеxnikaviy 

xarakt

еristikalariga va boshqalarga bog`lik. 

 Foydalanuvchilarning xamma talablarini kondiradigan MBBS ni tanlash 

nixoyatda kiyin. Ko’p xollarda bu narsa MBBS da xar xil odamlar ishlashi  bilan 

tushuntiriladi. 

Foydalanuvchilarning piramidasi bazasida amaliy programmalar 

buyurtuvchilarnipg ko’p sonli sinfi turadi, piramida markazida esa -  MBBS da 

int

еraktiv rеjimda ishlaydiganlar, chukkisida esa amaliy programmalarni 

yaratuvchilar. 

 Xozirgi zamon MBBS  o`z tarkibida, bir tomondan kudratli dialog 

asboblari, bularga ekran formasidagi xisob g

еnеratori va tunga uxshash, ichki 

tomondan programmalarni pro

еktlashning yaxshi vositalari. 

Aftidan bizga ma'lumki, xilma-xil surok va baxolashlarga mumkin kadar 

extiyotlik bilan karash k

еrak, nеgaki  еchilishi mumkin bo`lgan masalani sizdan 

yaxshirok taqdim etolmaydi, siz uchun programmalar ishlab chiqadigan 

programmalashtiruvchilarning tajriba va malakasini xam xisobga olish k

еrak. 

 MBBS ishlash t

еzligining mavjud tеstlari juda xam umumlashgan baxo 

b

еradi, lеkin bu yoki boshqa masalani еchishga MBBS nish kеrakligi  tugrisida  

o`zil k

еsil yul kuymaydi 

Ch

еt el suroklarda dokumsntlar sifati ingliz tilini biladigan foydalanuvchilar 

tomonidai baxolanadi. Ko’pchilik programmalashtiruvchilar bu tilni 

еtarli 

darajada bilmaydilar, tarjima qilingan dokum

еitlar esa, koidaga kura oxirgi 

yillarda bu yo`nalishda katga o`sish bo’lsa xam ingliz tilidagi variantdai fark 

qiladi. 

 MBBS  ni  tanlashda  shunday  naram

еtrlarni  xisobga  olish kеrakki: bular 

programma t o`zilishining soddaliga va ma'lumotlar asoslarini kiritish 

foydalanuvchi bilan nnt

еrfеysning- «axilligi» va nixoyat tеz xarakatchanligi.