Mamleketlik universiteti jumanov m. A

XII BAP. ATMOSFERA EKOLOGIYASI
Tayam sh 
sdzler: 
Atmosfera, 
troposfera, 
stratosfera,
mezosfera, ionosfera, ekzosfera, ozon gabigi, gazlar, pataslam w
derekleri, pataslaw shi birikpeler, Ruxsat eligen mugdar (REM).
12.1. Atmosferanin duzilisi ham ahmiyeti
Atmosfera jer sharimn hawa qabigi bolip, biosferada 
tirishilikti tamiyinlewshi tiykargi derek esaplanadi. Atmosfera 
jerdegi barhq janzatlardi ziyanli kosmik nurlardan qorgap turadi, 
planeta ustindegi issiliqti saqlaydi. eger hawa qabigi bolmaganda 
« 
jer beti kundiz +100 С
| ~ 
qa lsip, al tiinde -100°C
qa suwip ketken bolar 
edi. 
Тек 
atmosfera 
sebepli jerde tirishilik 
bar. Atmosfera tabiyattin 
en 
ahmiyetli
elementlerininn 
biri 
bolip, 
tiri
organizmlerdin 
jasawi 
ushm 
juda 
zanir 
esaplanadi. 
Sebebi 
organizm, asirese insan 
suwsiz, 
awqatsiz 
bir 
neshe 
kun 
jasawi 
miimkin, biraq ol hawasiz 
tek 
5 
minut jasaydi. 
Demek 
jerde
organizmlerdin 
jasawi 
taza hawaga baylanisli. 
Hawa lqlimdi basqaradi, 
hawa 
uship 
jiiriwshi 
organizmler ushm jasaw 
ortaligi bolip, topiraq onimdarligina tasir etedi, bir qansha 
ximiyaliq processler juz beriwine sharayat jaratadi. Onnan 
adamlar energiya deregi sipatmda paydalanadi.
334
А, 
рлл V.
46-suwret. Atmosferanin vertikal
duzilisinin sxemasi
1-konvekciya ham par tarizli bultlar.
2
-sadep tarizli bultlar. 3-tomengi
ionosferadagi polyar nun. 4-joqargi
ionosferadagi polyar nuri. 5-ozon