Mamleketlik universiteti jumanov m. A

0Вв5Ч*<1л
В 0 fxfcn* 
ШщЛ*v
«etbman
25 К<.хпйнма» 
t
51-suwret. Amiwdarya basseyni suw mugdarlarmui sanplaniwi
Aqirgi jillarda jer asti suwlari sipatimn jamanlasiwi 
guzetilmekte. Fergana-Margulan sanaat rayomnda neft onimleri 
ham fenollar menen jer asti suwmiA pataslaniwi REM nan juz 
martege shekem artqanligi korsetilgen. Tashkent walayatmda da
370

---

jer asti suwlarimn en joqari pataslanganhgi giizetiledi. Respublika 
boymsha pataslangan aqaba suwlar kolemi jilm a 150 mln m3 ti 
quraydi. 2004-jih kollektor-drenaj suwlan agisi 23478 mln m3 ti 
quragan.
Ozbekistan 
Respublikasi 
suwlardan 
aqilga 
muwapiq 
paydalamw maqsetinde songi shet el texnologiyalan ken 
qollanilmaqta. Tamshilap suwganw, suwlardi qayta paydalamw, 
suw esaplagishlardi omatiw, aqabalardi tazalawlar misal boladi. 
Suwdan paydalamwshilar associaciyalan jumis alip barmaqta. 
Suw hawizlerine tiisetugm sanaat aqabalari keyingi bes jil ishinde 
eki 
yarim 
marte 
kemeygen. 
Suwlardi 
kereginen 
artiq 
pataslanganhgi ushm jariyma ham tolemler belgilengen. 
Ozbekistan Respublikasmda suwdan paydalamw amawli «Suw 
ham suwdan paydalamw haqqinda» (6-may 1993-j.) mzami 
tiykarinda amelge asinladi. Usi mzamdi rawajlandmw, suwdan 
paydalamw haqqinda qosimsha nizamlar, birinshi nawbette 
«Ishimlik suw haqqinda» gi mzam isleniwi zarur. Suwlardan 
aqilga muwapiq paydalamw ham suw hawizlerin pataslamwman 
saqlawdi tamiynlewden ken jamiyetshiliktin qatnasi, ekologiyahq 
talim ham tarbiyam rawajlandiriwdm ahmiyeti lilken.
13.9. Aral ham Aral boyi mashqalalari
Aral ham Aral boyi ekologiyahq awhahnin keskinlesiwi 
jahan jamiyetshiligin tashwishke salmaqta. Araldm awir jagdayi 
en iri regional 
ekologiyahq mashqalalardan biri bohp, teniz 
basseyninde jasaytugm 3,5 millionnan artiq adam, sol tiykarinda 
Ozbekistan xalqmm lilken bolimi de onm tasiri astmda jasap 
kelmekte. Jaqm otmishte diinyadagi en iri kollerden esaplanatugin 
Aral tenizi tezlik penen qurip barmaqta. Aral tenizinin quriwina 
tiykargi sebep Amiwdarya ham Sirdarya suwlarimn suwgariwga 
isletiliwi natijesinde agisinn keskin kemeyip ketiwi boldi.
371

---

52-suwret. Aral tenizinin quriwi
Orayliq Aziyada suwganlatugm jerler maydamnm artip 
banwi ham suwdan naduris paydalaniw Aral tenizinin tagdirin 
sheship qoydi.
Songi 40-45 jil ishinde teniz boyi 22 metrge (1961-jilda 53 
m) paseydi ham suw kolemi 1064 km3 ten 115 km3 ga tusip qaldi, 
onm ominda shorli ham hareketshen qumlar payda boldi.
2004-jil aqirmda teniz boyi 28,5 metr joqari balentlikte 
bolganligi azilgan.
Bunm sebebinen onm 45 mm km2 bolimi qurgap, 
qurgaqliqqa aylandi. Teniz suwi shorligmin ortasha kop jilliq 
korsetkishi 9-11 g/litr bolsa, hazirde 270 g/litrden de artqan.
Aral tenizijssa q w w dmamifcasi
1064 
20HSjfl
m ay flan rxSO'W 
m a y d a a 2 H W
m a 'd a a
H90Ci
k m ’
! 
“ 
••