Mamleketlik universiteti jumanov m. A

13-baptin tiykargi juwmaqian
- jer jiizindegi barliq suwlar gidrosferam quraydi. Gidrosfera 
degende jerdin suw qabigi tusiniledi. Jer jiizinde suw suyiq, qatti 
ham gaz halmda bolip, zat ham energiya aylanba hareketinde 
lilken rol oynaydi;
- suwlardi pataslawshi tiykargi zatlarga sanaat karxanalari 
ham turmisliq xojaliqtan shigatugin taslandi suwlar, qazilma 
bayhqlardi 
islep 
shigarrwdagi 
aqabalar; 
neftti 
islew 
karxanalarmda isletiletugm shigmdi suwlar; transporttm taslandi 
suwlari; qalalardan hamde ximiyaliq birikpeler isletilgen 
dalalardan agip shiqqan suwlar; emlewxanalar ham sharwashihq 
komplekslerinen agip shigatugm tazalanbagan suwlar ham 
basqalar kiredi;
- tabiyattagi barliq processlerde suw qatnasadi. Suw tek gana 
tabiyattin ahmietli qasiyeti gana emes, baikim xaliq xojaligimn 
rawajlamwina tasir korsetiwshi ahmiyetli materialliq bayliq bolip 
esaplanadi;
- suwlardin pataslaniw darejesi ximiyaliq analiz joli menen 
amqlanadi. Suw pataslanganda reni, timqligi, iyisi, mazasi 
ozgeredi. Bunday suwdi paydalaniw insan salamatligma jaman 
tasir korsetedi. Suw oz-ozinen biologiyaliq tazalamw qasiyetine 
iye;
378

---

-
Orta Aziyanm jer usti ham jer asti suw resurslari 
sheklengen ham aqilga muwapiq paydalaniwdi talap qiladi. Eki 
tiykargi darya - Sirdarya ham Amiwdaryanin suwlari derlik toliq 
ozlestirilgen ham jer asti suwlari ham elede kop isletilmekte.
Qadagalaw ushm sorawlar ham tapsirmalar
1. Gidrosferanin duzilisi ham onm jer sharmda tarqaliwin 
tusindirip berin.
2. Suwlardin tabiyattagi aylanisma sipatlama berin.
3. Biosferada suwdm ahmiyeti qanday?
4. Suwdan paydalamwda qanday mashqalalardi bilesiz?
5. Suwda tarqalgan organizmlerge sipatlama berin.
6. Suwlardin pataslaniw derekleri ham tiykargi birikpelerine 
sipatlama berin.
7. Ozbekistanda suwlardi pataslawshi tiykargi derekler?
8. Suwlardi tazalawdin qanday usillan bar?
9. Ozbekistanda suw resurslarin qorgaw boymsha qanday 
nizam ham qararlardi bilesiz?
10. Aral ham Aralboyi ekologiyaliq mashqalalanna tusinik 
berin.
379

---