Mamleketlik universiteti jumanov m. A

3.7. igalhqqa qaray osimliklerdin ekologiyaliq toparlan
Har bir trir ozine tan mugdarda igalliqti talap qiladi ham 
igalhqqa qaraganda osimliklerdin tiykargi ekologiyaliq toparlan 
tomendegishe: gidrofitler, gigrofitler, kserofitler, psixrofitler, 
kriofitler, mezofitler, efemerler ham efemeroidlar. Usi toparlarga 
qisqasha toqtap otemiz.
1. 
G idrofitler. Bul toparda suwga osetugin ham erkm juzip 
juretugm yamasa suwdin astma tamirlar jardeminde birikken 
osimlikler kiredi. Olar ushm xarakterli qasiyetler: 1) olar 
denesinde ulken-ulken kletka araliq bosliqlardm boliwinan hawa 
toqimasi payda boladi. Bul bolsa osimlik organlarma jiiziw 
imkaniyatin beredi; 2) Gidrofitlerde kutikulalar ham awizshalar 
bolmaydi; 3) olarda otkiziwshi ham mexanikaliq toqimalar halsiz 
rawajlangan; 4) Tamirlar ustindegi tuksheler uluwma reduksiyaga 
ushiragan; 5) Gidrofitler kletkalannda osmotik potensiyal juda 
tomen; 6) olardm gulleri suw astinda, japiraqlari juqa, plastinka 
siyaqli bolip, jaqtiliq ham CO
2
den paydalamwga iykemlesken.
Gidrofitler ozlerinih morfologiyaliq ham fiziologiyaliq 
iykemlesiwlerine qarap tomendegi 5 kishi toparlarga bolinedi: 1. 
Suw 
11
st in de juzip jiiriwshi osimlikler. Bul kishi toparga ryaskalar 
(Lemna minor L., L.trisulea L.), salviniya (Salvinia natans L.), 
kop tamirhq (Spirodela polyrhira), vulfiya (Volffia armira), suw 
renlewshi (Hydrocharis morsus canac), pica (Pistia straiotes) 
siyaqli osimlikler kiredi. 2) Suwga batqan halda osiwshi 
osimliklerge rdestler turleri (Potamogeton lusens, P.rectinatus), 
rogolistnik (Ceratophyllum demersum), puzirchatka (Utricularia 
verricosa) ham turli plankton haldagi bir ham kop kletkali suw 
otlari kiredi. 3) Suwga batqan osimliklerdin denesi suwdan, 
tamirlan llaydan aziqhq aladi. 
Bularga 
elodiya (Elodia 
canadensis), vallisneriya (Vallisneria spiralis), urut (Myri 
phyllum) ham basqalar kiredi. 4. Suw betinde juzip, tamirlan
113

---

menen llayga bekkem jaylasqan osimliklerge san nilfiya (Nuphar) 
aq nilfiya (Nymphasa) ham redistlerdin ayinm turleri, viktoriya 
(Victoria regia) siyaqhlar kiredi. 5) Amfibiy turler (yamasa 
geliofitler) chastuxa-Alisma plantago aquatica, sail - Orysa sativa, 
suw piyaz - Butomus umbelatus siyaqhlar kiredi.