|
Suwdin temperaturasi bam onm organizmlerge tasiriekologiya. jumanov m.a (2)
Suwdin temperaturasi bam onm organizmlerge tasiri.
Topiraq ham hawaga qaraganda suwda temperaturamn turaqliligi,
omn lilken issiliq uslaw (lkal/g) qabiletinen kelip shigadi. Sonm
ushm da aziraq lssiliqtm qosiliwi yaki shigip ketiwi suw
temperaturasmm keskin ozgeriwine alip kelmeydi. Misali, diinya
okeanmda temperaturamn maksimal 6zgeriwi 30-40°C dan
artpaydi, lekin sol waqittin ozinde topiraq ham hawada omn
ozgeriwi 120-140°C ti quraydi.
Suw temperaturasmm turaqligi - onrn joqan issiliqti (539
kal/g) payda etiwi ham eriw (80 kal/g) qabileti bolip tabiladi.
Suwdi qaynatqanda puwlaniw kiisheyedi ham sol esaptan
temperaturamn koteriliwi belgili darejede astelesedi.
Jil
dawaminda
gidrosferanin
puwlamwi
natiyjesinde
shigatugm issihqtin mugdari (shama menen 2 x l0 19kal) jer betinde
insanlar payda etetugin texnikaliq energiyadan 400 ese (5xl016
kal) kop.
Diinya okeanmda suwdm joqari qatlamlarmda (litoral,
sublitoral) temperatura jiida kem darejede ozgerip turadi, yagmy
minus
- 2°C dan +36°C atirapinda bolip, temperaturamn
amplitudasi +38°C ti quraydi. Suwdm terenligi (batial, abissal
qatlamlan) artip banwi menen temperatura
paseyip baradi.
Misali,
tropik tenizlerdin
1000
m
terenliginde
suwdin
temperaturasi 4-5°C tan artpaydi. Okeanlardm suwiq suw
qatlammin (ultraabissal) temperaturasi -l,87°Ctan +2°C ti quraydi
(17-suwret)
Tropik zonada jaylasqan kollcr suwimn joqargi qabatmda
suwdm temperaturasi hesh waqit +4°C tan tomen tuspeydi.
Suwdin joqargi
ham tomengi qatlamlan
aralasqanda
da
temperatura
juda
kem
ozgeredi.
Jil
dawammda
suw
temperaturasmm turaqliligi saqlamp turadi.
Dunyadagi tiirli kollerde suw cirkulyaciyasi sizilmasin
tomendegi toparlarda sipatlaw mumkin.
129
|
|
|