|
ekologiya. jumanov m.a (2)
Qisqa
kunli osimlikler.
Bul toparga kiriwshi turler
gullew dawirine
otiwi ushin jaqtiliq
10-12
saat dawam etetugin jaqti kiinler kerek
boladi, (kenap, kapusta, xrizantema,
arpa). 2. Uzm
kunli
osimlikler,
olardin jaqsi rawajlaniwi
(gullewi, tuqim, miywe
payda etiwi) ushm jaqti kun 12-16 saat boliwi kerek. Bunday
osimliklerge piyaz, geshir, suli, kartoshka, biyday, qayin h.b.
kiredi. 3.
Fotoperiodliq dawirge neytral osimlikler.
Olardin
generativ organlan jaqtiliqtin ozgerip tunwina iykemlesken. Bul
toparga grechixa, siren, qiyar, gorox, jiiweri osimlikleri kiredi.
Uzm kunli osimlikler arqamn qisqa jazlarmda onim beriwge
lilgeredi. Qisqa kunliler qubla rayonlarga beyimlesken. Olardin
watanmda kiinnin uzmligi ozgermeydi. Adette osimliklerde kop
biomassa (organikaliq zatlar) uzaq jaqtili kunlerde payda boladi.
Kiinnin uzm ham qisqaligi haywanladm jasaw jagdaylannada
kushli tasir etedi. Bahardin keliwi ham kunlerdin aste-aqmn
uzayiwi menen bir jerge beyimlesken otmwshi quslar uya salip,
mayek
qoyiwga,
migraciya
qiliwga kirisedi. Issi
qanh
haywanlarda junlerinin tiisiwi-tiilewi, kobeyiw processi baslanadi.
Kiinnin qisqanwi tiri organizmlerge suwiq waqit-qistm keliwinen
derek beredi ham olar qis dawirine (tmishhq, uyqi) tayarliqqa
kirisedi.
Kopshilik nasekomalarda ushirasatugm diapauza hadiyseside
jaqtiliqtin dawirligi menen baylamsh. Diapauza hadiysesi - bul
organizmlerdin qolaysiz dawir baslaniwi menen tmishhq dawirine
otiwi. Ekologiyaliq faktorlardan joqari temperatura diapauzani
buzadi, organizm oyanadi, rawajlaniwi baslanadi. Pas temperatura
bolsa diapauzanm kelip shigiwin tezlestiredi. Sonday aq qurgaq
hawada diapauzamn rawajlamwin tezlestiredi. Qurgaq hawadan
jiizege kelgen diapauza lgalliqtin payda boliwi menen tamam
boladi.
Xopkinstin bioklimatliq mzami boymsha Arqa Amerikada
kenliklerdin har bir gradusi ham har bir uzaqhqtih
Dostları ilə paylaş: |
|
|