menen shegaralar arada pataslanadi. Surxandarya walayatinda
lYijikistan
alyuminiy
zavodmin
tasirinde
hawanin
ftorh
birikpeleri, kukirt qosokisi, azotli birikpeler
menen pataslaniwi
buyqaladi.
Har jili Aral tenizinin qungan tiibinen koteriletugin 15-17
min. tonna shan tozanlarda jiida ulken maydanda hawanin
pataslamwina sebep bolmaqta.
Ozbekistanda ozon qatlamm qorgaw boymsha amawli milliy
dastiir islep shigilgan ham amelge asirilmaqtii. Ozbekistan Vena
Konvenciyasi ham Monreal protokoli tarepleri esaplanadi. Ozondi
icmiriwshi birikpelerden paydalamw 1996 jilga salistirganda 80%
ke kemeygen, ziyansiz birikpelerge otiw amelge asinlmaqta.
Ozbekistan aymagmda da
klimat ozgeriwi aqibetleri
bayqaladi. Hawa temperaturasi 0,8 -1°C qa asqan. Global
i s i w
bunnan keyin ham ekstremal hawa rayi hadiyseleri, jana,
qurgaqshiliqlar ham jazdrn qurgaq temperaturalari dawirleri
saninin artiwma, suw resurslarinin juzege keliw rejiminde
o/geriwge imkan tuwdiradi
ham bul mamlekette qosimsha
unamsiz aqibetlerge alip keliwi miimkin.
Temperaturanm artiwi natiyjesinde qurgaq subtropik ham har
dayun klimat zonalan ortasmdagi shegara 150-200 km arqaga,
biyiklik klimat zonalan 150-200 km joqanga koteriledi. Suwiqsiz
kun ler 8-15 kunge artti. C 0 2 mugdanmn artiwi kopshilik awil
xojaliq eginlerinin osiwi ham onimdarliqqa unamli tasir etedi,
onimdarliq artiwi miimkin.
Biraq klimatnm ozgeriwi sebepli joqari temperaturanm artiwi
li.im igalliq jetispewshiligi sharayatlannda onimdarliqti jogaltiw
pahz eginlerinde 10-50 %, paxtada 9-15%, salida 10-20%, paliz
cgilerinde 10-30% ti qurawi mumkin.
Klimattm ozgeriwi Aral h&m Aral
boymda qosimsha unamsiz
aqibetler: puwlardin artiwi, duz koshiwinin aktivlesiwi, izey suw
resurslarmin
kemeyiwi, igalli lanshaftlardin qisqanwi, suw
liawizler batpaqlasiwinm tezlesiwine ahp keledi.
Amiwdarya ham
Sirdarya agiminin kemeyiwi kiitilmekte. Bul Aral mashqalasi
janede kiisheyiwine belgi beredi.
Klimat ozgeriw mashqalalarin sheshiw ushm ham onm
aqibetlerin jumsartiw boymsha natiyjeli shara ilajlar koriw
zamrligin tan alip,
Ozbekistan, 6z listine jahan jamiyeti aldinda
malim majbiiryatlann alip, 1993 - jili BMT nm klimat ozgeriwi
Konvenciyasma qosildi. 1998 - jildin noyabrinde Ozbekistan
Kioto protokilina qol qoydi ham ol 1999 - jildin 20 - avgustinda
ratifikaciya qilindi. Usi jillarda respublikada
ilimiy-izleniwler
ham ilajlar amelge asinlmaqta.
Ozbekistanda atmosfera hawasin qorgaw basil waziypalardan
sanaladi. Sanaat karxanalarm ekologiyalastinw ulken ahmiyetke
iye. Hawa pataslamwin baqlaw ham qadagalaw monitoring
sistemasin jetilistiriw talap etiledi. 6zbekistanda «Atmosferam
qorgaw haqqinda» amawli mzam (1996-jil., dekabr) qabil qihngan
nizainga muwapiq atmosferaga unamsiz tasiri ushm karxanalar,
sholkemler ham mekemeler ushm tolewler belgilengen ham
majburiyatlar juklengen. Belgilengen normadan artiq pataslawshi
birikpelerdi shigariw ushm da tolewler belgilengen.
Dostları ilə paylaş: