Manasova Izumgul Syerdanovna Qosimov Xayriddin Olimovich ovqatlanishning gigienik asoslari

10.DavST 951-2011 – 
suv manbalarini tanlashga bo‘lgan gigienik talablar
 
11.STP – 
suv ta’minot punkti
 
12.SXM – 
sanitariya himoya mintaqasi
 
Testlar 
SHifokor bemorlarning amaldagi ovqatlanishini baholashda ovqatlanishga bo‘lgan 2 asosiy 
gigienik talabni hisobga olishi kerak, ularni ayting: 
A.ratsionning energetik qiymati va oziq moddalarning miqdori organizmning fiziologik 
ehtiyojlariga mos bo‘lishi*
B.oziq moddalar o‘zaro muvozanatlashgan bo‘lishi*
V.ovqatning yuqori kaloriyaligi 

---

110 
G.ratsionning turli guruhdagi vitaminlar bilan to‘yinganligi
D. yil mavsumiga ko‘ra ratsion tarkibining sifatiy o‘zgarishi 
Agar bemorda gipovitaminoz Sning klinik belgilari yaqqol namoyon bo‘lgan bo‘lsa, bemorga 
quyida keltirilgan mahsulotlardan qaysi 2 tavsiya etasiz? 
A.lavlagi
B.bargli sabzavotlar*
V.sabzi 
G.na’matak damlamasi* 
D.pivo achitqisi 
. Uchastka terapevtiga bemor S- gipovitaminoziga doir klinik simptomlar borligi bilan 
shikoyat qilgan. Mazkur klinik holatni tasdiqlash uchun bemorni jarohatlanmaydigan qanday 
2ta usulda tekshirishni o‘tkazish mumkin: 
A. siydikda S- vitaminining mg\soatlik ekskretsiyasini aniqlash *
B. badan terisi haroratini aniqlash 
V. teri kapillyarlarining rezistentligini aniqlash*
G. kapillyar spazmini aniqlash
D. o‘rtacha kunlik siydik solishtirma og‘riligini aniqlash. 
Nukus shahridagi ikkita maktabda Nesterov namunasi asosida bolalardagi S- 
gipovitaminozning belgilarini aniqlash maqsadida tekshirish o‘tkazilgan. Birinchi va ikkinchi 
bosqichli gipovitaminoz holati uchun xosil bo‘ladigan petexiyalar soni qancha bo‘lishi 
kerakligini ko‘rsating: 
A. 10 tagacha petexiya 
B. 60 ta dan ko‘p petexiya 
V. 2-5 tagacha petexiya 
G. 10-30 ta petexiya*
D. 30-60 ta petexiya* 
Oilaning 4 a’zosi qorin sohasidagi o‘tkir og‘riq va ko‘p martalik kuchli qusishga doir 
shikoyatlar bilan tibbiy yordam ko‘rsatish uchun murojaat qilganlar (2 ta katta yoshli va 2 ta 
besh yoshgacha bo‘lgan bolalar). SHifokor ularning oshqozonlarini yuvgan va ovqatdan 
zaharlanishga sababchi bo‘lgan quyidagi mahsulotlardan birini iste’mol qilmasliklarini 
tavsiya qilgan. Bu qaysi mahsulot: 

---

111 
A. cut* 
B. marinadlangan qo‘ziqorin 
V. ivildiriq 
G. bodring 
D. tort* 
Stakan devorida iz qoldirmaydigan, ko‘kimtir rangli, zichligi 1,020 va lyugol eritmasi bilan 
ijobiy reaksiya bergan sutning sifati haqida ikkita ta’rif va xulosa bering: 
A. sifatli sut
B. sut kraxmal bilan qalbakilashtirilgan* 
V. sut suv bilan suyultirilgan* 
G. sifatsiz sut- soda qo‘shilgan 
D. sut yangi emas. 
Ortiqcha ovqatlanish bilan bog‘liq bo‘lgan kasallikni ayting: 
A. gipovitaminozlar 
B. ateroskleroz* 
V. ijtimoiy ahamiyatga molik kasalliklar 
G. qandli diabet* 
D. podagra* 
Yetarlicha ovqatlanmaslik bilan bog‘liq bo‘lgan 3 kasallikka misol keltiring: 
A. gipotrofiya* 
B. alimentar semizlik 
V. alimentar-toksik aleykiya 
G. gipo- va avitaminozlar* 
D. alimentar kaxeksiya* 

---

112 
SanQvaM 0105-01 ko‘ra ovqatlanishning fiziologik me’yorlari aholining qaysi guruhi uchun 
ishlab chiqilgan: 
A. homilador va emizikli ayollar* 
B. ishlab chiqarish korxonalarining ishchilari 
V. sportchilar 
G. bolalar va o‘smirlar* 
D. qishloq ho‘jalik ishchilari 
Rafinlashtirilgan paxta yog‘i nima va uning kamchiligi nimadan iborat: 
A. rafinlashtirilgan yog‘ – gazlamali filtrlardan filtrlangan o‘simlik yog‘idir
B. rafinlashtirilgan yog‘ – bu qizidirsh orqali yog‘ni gassipoldan tozalashdir* 
V. kamchiligi – qizdirish natijasida fosfolipidlarning emirilishi* 
G. Kamchiligi – gassipol hidining borligi 
D. rafinlashtirish bu – yog‘ni haydash orqali tozalashdir 
3tadan kam bo‘lmagan O‘TYOK manbalarini ayting: 
A. margarin 
B. kombilyard 
V. sut yog‘i* 
G. paxta yog‘i* 
D. baliq yog‘i 
Organizmning S vitamin bilan ta’minlanganligining 3 ta ko‘rsatkichini ayting:
A. glossit 
B. kunlik ovqat ratsionida S vitaminning borligi* 
V. gemeralopiya 
G. teri kapillyarlarining rezistentligi* 
D. siydikda S vitaminning mg-soatlik ekskretsiyasi* 
O‘zbekiston hududida uchraydigan zaharli qo‘ziqorinning 2 turini aytib bering: 
A. oq muxomor* 

---

113 
B. strochok* 
V. sarg‘ayuvchi shampinon
G. oq poganka 
D. iblis qo‘ziqorini 
Sifatli mahsulot nima: 
A. hid va qo‘shimcha ta’mning yo‘qligi 
B. yaxshi organoleptik xususiyatlar* 
V. yaxshi tashqi ko‘rinish 
G. zaharli kimyoviy aralashmalarning yo‘qligi* 
D. har qanday mikroblarning bo‘lmasligi 
Taomnoma tuzishdagi asosiy hisoblashlar:
A. asosiy oziq moddalarning miqdori va umumiy kaloriyasini taqqoslash 
B. kunlik ovqat ratsionidagi asosiy oziq moddlar, vitaminlar va minerallar moddalarning 
miqdorini hisoblash* 
V. ratsionning energetik qiymati va uning kun davomida taqsimlanishini hisoblash* 
G. solingan zaruriy oziq-ovqat mahsulotlarining % hisoblash 
D. oqsil, yog‘, uglevodlarning nisbatini hisoblash* 
SHaxsiy ovqatlanishning adekvatligini baholashning oxirgi bosqichi nima hisoblanadi:
A. amaldagi ovqvatlanishdagi hisoblangan ko‘rsatkichlarni oqilona ovqatlanishga bo‘lgan 
gigienik talablar bilan taqqoslash* 
B. oqsil, yog‘, uglevodlarning nisbatini hisoblash
V. ovqatlanishning adekvatligi va undagi kamchiliklar bo‘yicha xulosa* 
G. ratsionning umumiy energetik qiymatini hisoblash 
D. ovqatlanishning sifatini yaxshilash bo‘yicha tavsiyalar berish* 
DPM bemorlarning ovqatlantirish sifatiga kim javobgar: 
A. katta hamshira 
B. palata shifokori 

---

114 
V. bosh shifokor* 
G. oshpaz* 
D. shifokor dietolog yoki hamshira dietolog 
Agar ovqat ratsionida oqsil, yog‘, uglevodlar nisbati 1:1,6:3,1 bo‘lsa, insonning ovqatlanish 
sifatiga 3 ta tavsif bering: 
A. ovqatlanish adekvat emas, muvozanatlashmagan* 
B. oqsillar ko‘p 
V. yog‘lar me’yoridan ortiq* 
G. oqsillar tanqis 
D. uglevodlar tanqis* 
Katta yoshdagi odamning ovqat ratsionidagi oqsil miqdori 150 g bo‘lsa, uning ovqatlanishini 
adekvat deb hisoblasa bo‘ladimi:
A. katta yoshdagi odamning oqsilga bo‘lgan ehtiyoji 1 kg vaznga 1,5 g tashkil etadi* 
B. katta yoshdagi odamning oqsilga bo‘lgan ehtiyoji 1 kg vaznga 2,5-3,0 g
V. oqsilga bo‘lgan ehtiyoj 90 -100 g ortmasligi kerak 
G. agar odam ortiqcha vaznga ega bo‘lmasa, oqsilga bo‘lgan ehtiyoj 120 g oshmasligi kerak* 
D. agar odam ortiqcha vaznga ega bo‘lsa, unda oqsillar miqdorini kamaytirish kerak
Bemorning ovqatlanish sifatini baholang,agar qish faslida ratsionning energetik qiymati 
quyidagicha taqsimlangan bo‘lsa: nonushta - 10%, tushlik - 30%, kechki ovqat - 60% : 
A. ovqatlanish oqilona 
B. ovqatlanish oqilona emas* 
V. ovqat kaloriyasining foizlardagi taqsimoti gigienik talablarga mos keladi 
G. kechki ovqat ortiqcha* 
D. nonushtaning kaloriyasi yetarli emas* 
Eng ko‘p uchraydigan 3 gipovitaminozlarni aytib bering: 
A. gipovitaminoz S* 
B. gipovitaminoz V 

---

115 
V. gipovitaminoz E 
G. gipovitaminoz D (1-2 yoshli bolalarda)* 
D. gipovitaminoz A* 
Vitamin S ning 3 tadan kam bo‘lmagan manbalarini ko‘rsating: 
A. sabzavotlar* 
B. mevalar* 
V. don mahsulotlari 
G. dukkakli o‘simliklar 
D. bargli sabzavotlar* 
Vitamin Sning mg/soatlik ekskretsiyasini aniqlashning asosiy bosqichlarini ko‘rsating:
A. siydikning oxirgi porsiyasidan namuna olish, uning hajmini aniqlash 
B. ertalabki siydikdan namuna olish, uning hajmini aniqlash* 
V. vitamin Sning mg/soatlik ekskretsiyasini bilvosita kalorimetrik usulda aniqlash 
G. tajriba va nazorat tajribasini o‘tkazish* 
D. formula bo‘yisch vitamin Sning mg/soatlik ekskretsiyasini hisoblash va natijani baholash* 
Nesterov namunasini qo‘yish ketma-ketligi: 
A. 3 daqiqaga bilak yuzasida manfiy bosim hosil qilish* 
B. tekshirish uchun qon olish 
V. tajriba va nazorat tajribasini o‘tkazish 
G. petixiyalar soniga qarab organizmning vitamin S bilan ta’minlanganligini baholash* 
D. vitamin S konsentrasiyasiga ko‘ra vitamin bilan ta’minlanganlikni baholash 
Provitamin A – karotin tutuvchi mahsulotlarni ko‘rsating : 
A. qizil sabzi* 
B. sariq sabzi 
V. qizil qalampir* 
G. qovoq* 

---

116 
D. baqlajon 
V guruh vitaminlarni tutuvchi mahsulotlar:
A. no‘hot 
B. jigar* 
V. don mahsulotlari* 
G. bargli sabzavotlar 
D. mevalar
Ovqatdan zaharlanishlarning 3 asosiy guruhlarini ayting: 
A. mikrobga oid* 
B. mikrobga oid bo‘lmagan* 
V. mikstlar 
G. kimyoviy tabiatli 
D. etiologiyasi aniqlanmagan* 
Mikrobga oid ovqatdan zaharlanishlarga kiradi: 
A. virusli 
B. bakterial* 
V. sporali 
G. mikotoksikozlar* 
D. mikstlar* 
Qaysi 2 guruhdagi zaharlanishlar bakterial zaharlanishlarga kiradi: 
A. toksikoinfeksiyalar* 
B. aflotoksikozlar 
V. o‘tkir ovqat intoksikatsiyalari 
G. bakterial ovqat intoksikatsiyalari* 
D. surunkali ovqat intoksikatsiyalari 
Ovqatdan zaharlanishlarning eng ko‘p tarqalgan shakli – toksikoinfeksiyalarning kelib 
chiqishidagi 3 omilni aytib bering: 

---

117 
A. shifokor nazoratining yetarli emasligi 
B. veterinariya nazoratining yetarli emasligi* 
V. shaxsiy gigiena qoidalariga rioya qilmaslik 
G. oziq-ovqat mahsulotlarini transportirovka, saqlash va qayta ishlov berishda gigienik 
talablarning bajarilmasligi* 
D. mahsulotlarning sotish muddatlariga rioya qilmaslik* 
Oziq-ovqat mahsulotlariga bo‘lgan talablarni belgilovchi 3 hujjat nomini ko‘rsating: 
A. Davlat standartlari – davlat sifat standartlari* 
B. SanQvaMlar – sanitar qoida va me’yorlar 
V. OSTlar - soha standartlari* 
G. TU – texnik sharoitlar* 
D. SSV buyruqlari 
Ovqat mahsulotlarining sifatiga shubha tug‘ilganda ularni ekspertiza qilishdagi asosiy 
bosqichlarni aytib bering: 
A. mahsulotlarni joyida brakeraj qilish 
B. mahsulotlarga tegishli hujjatlar bilan tanishish* 
V. saqlash sharoitlarini tekshirish va baholash* 
G. ob’ektga shtraf sanksiyalarini qo‘ymoq 
D. namunalarni laborator tekshirish* 
Sutning sifatini tavsiflovchi asosiy ko‘rsatkichlarni ayting: 
A. ishqoriyligi 
B. kaloriyaligi 
V. konsistensiyasi* 
G. solishtirma og‘irligi* 
D. kimyoviy aralashmalar* 
Sutning kraxmal bilan qalbakilashtirilganligni aniqlash ketma-ketligini ko‘rsating: 
A. 5-7 ml sutni qaynatish, sovutish* 

---

118 
B. sutni 60 gradusgacha qizdirish, sovutish 
V. 3-4 tomchi yodli eritma tomizish* 
G. baholash: ko‘k rang kraxmal borligini ko‘rsatadi* 
D. Tilmans bo‘yog‘ini qo‘shish ko‘k rang kraxmal borligini ko‘rsatadi 
Agar laktodensimetr ko‘rsatkichi 1,038, kislotaligi 22 gradus Terner bo‘lsa, sutning sifatiga 
baho bering: 
A. sutning yog‘i olingan* 
B. sut yangi emas* 
V. sut sifatli 
G. sut yog‘lik 
D. sutni qaynatganda ivib qolishi mumkin* 
Go‘shtning sifatini tavsiflovchi asosiy ko‘rsatkichlarni ayting:
A. rangi* 
B. ammiak* 
V. kimyoviy qo‘shilmalarning borligi 
G. mexanik qo‘shilmalarning borligi 
D. gelmintlarning borligi* 
Go‘shtli filtratga Nessler reaktivi qo‘shilganda to‘q sariq loyqaning hosil bo‘lishi nimadan 
dalolat beradi: 
A. vodorod sulfidning bor bo‘lishi
B. go‘shtda ammiakning ko‘p miqdorda bo‘lishi* 
V. go‘shtda mikroorganizmlarning bo‘lishi 
G. go‘shtdagi oqsillarning parchalanish jarayoni boshlangan* 
D. to‘q sariq rang go‘shtning sifatlildigini ko‘rsatadi 
Tunuka konserva bankalaridagi chin bombajning sabablarini aytib bering: 
A. kimyoviy chirish* 
B. fizikaviy chirish 

---

119 
V. mikroblarning ko‘payishi* 
G. bankaning to‘ldirib yuborilishi 
D. bankaning muzlashi 
Tunuka konserva bankalaridagi soxta bombajning sababalarini ayting: 
A. fizikaviy chirish 
B. sifatsiz mahsulot solingan 
V. bankning deformatsiyasi* 
G. bankning to‘ldirib yuborilishi* 
D. bankalarpni yaxdan tushirish* 
Konserva bankalarining ikkala tubining shishib qolgan bo‘lsa, u konservani iste’mol qilish 
mumkinligi to‘g‘risida asosli javaob bering:
A. chin bombaj* 
B. soxta bombaj 
V. iste’mol qilish mumkin emas* 
G. konservani yo‘qotish kerak* 
D. chegaralangan holda ist’emol qilish mumkin