Marcin Błaszczyk Biologia I genetyka

 
Ryc. 5. Lokalizacja podstawowych funkcji metabolicznych w poszczególnych 
organellach komórki zwierzęcej 
Rybosomy nie są typowymi organellami – nie są zbudowane z błon 
plazmatycznych. Są raczej kompleksami enzymatycznymi, których 
funkcją jest synteza białek. Rybosom (o stałej Svedberga 80
S) 
zbudowany jest z podjednostki małej – 40
S i dużej – 60
S (stałe 
Svedberga nie sumują się algebraicznie – nie odnoszą się do masy, 
ale raczej do tempa sedymentacji). Często występują na powierzchni 
siateczki śródplazmatycznej szorstkiej, otoczki jądrowej lub w postaci 
polirybosomów, połączonych cząsteczką mRNA. Budowa i funkcje 
rybosomów zostaną przedstawione szerzej w rozdziale dotyczącym 
translacji (rozdz. 3.2.6.). 

---

23 
Siateczka śródplazmatyczna szorstka (lub ziarnista; reticulum 
endoplazmatyczne szorstkie, RER – od ang. rough endoplasmic 
reticulum) – układ silnie spłaszczonych pęcherzyków/ cystern, leżących 
równolegle do siebie, połączonych krótkimi kanalikami. Prawdopodobnie 
są również połączone z otoczką jądrową, której zewnętrzna warstwa 
płynnie przechodzi w błonę plazmatyczną budującą RER. Na zewnętrznej 
powierzchni błony RER zakotwiczone są liczne rybosomy, w miejscach 
wyznaczonych przez białkowe kompleksy. Główną funkcją RER jest 
synteza białek. 
Siateczka śródplazmatyczna gładka (reticulum endoplazmatyczne 
gładkie, SER – od ang. smooth endoplasmic reticulum) jest połączona 
funkcjonalnie z RER – odbywa się w niej dojrzewanie białek, a także 
synteza lipidów (strukturalnych – błon plazmatycznych i np. hormonów 
steroidowych) oraz część metabolizmu glukozy. SER zbudowana jest 
z sieci rozgałęzionych kanalików. 
Aparat Golgiego realizuje kolejne etapy syntezy białek oraz lipidów, 
mianowicie ich fosforylację, glikozylację, dodawanie grup funkcyjnych. 
Jest zbudowany z diktiosomów, czyli układów równolegle spłaszczonych 
cystern. Produkty metabolizmu aparatów Golgiego są otaczane 
pęcherzykiem i wędrują przez cytoplazmę do miejsca przeznaczenia. 
Jednym z rodzajów takich pęcherzyków są pęcherzyki hydrolazowe, 
wypełnione enzymami hydrolitycznymi. 
Lizosomy powstają przez zlanie się (fuzję) pęcherzyków hydrolazowych 
z pęcherzykami zawierającymi substancje przeznaczone do trawienia. 
Mogą to być substancje pochodzące z zewnątrz komórki, które uległy 
endocytozie, bądź niepotrzebne już elementy komórkowe. Lizosomy 
posiadają bardzo specyficzną błonę otaczającą je musi ona być odporna 
na trawienie enzymami zawartymi wewnątrz pęcherzyka, ponadto 
znajdują się w niej liczne układy pompy protonowej, transportującej do 
wnętrza protony (kationy wodorowe, H
+
). Jest to niezbędne do 
zapewnienia niskiego pH, optymalnego dla działania enzymów. 
Peroksysomy - struktury podobne do lizosomów, ale o mniejszej 
średnicy, zawierające enzymy należące do klasy oksydoreduktaz (katalazy, 
peroksydazy). Biorą udział w detoksykacji komórki (unieczynniają 
toksyny przez utlenienie, ewentualnie redukcję) oraz w metabolizmie 
lipidów (β-oksydacja kwasów tłuszczowych, metabolizm cholesterolu).