Marcin Błaszczyk Biologia I genetyka

2.2. Funkcjonowanie organizmów na poziomie tkanek, narządów, 
układów 
Mimo, że każda komórka przeprowadza swój metabolizm i utrzymuje 
swoją homeostazę, organizmy wielokomórkowe funkcjonują również 
jako całość. Komórki w tych organizmach są wyspecjalizowane do 
pełnienia określonych funkcji, dzięki czemu mogą one być realizowane 
sprawniej: złożone receptory zbudowane często z wielu komórek 
odbierają szerszy zakres istotnych dla przeżycia bodźców, ich analiza 
odbywa się bardzo szybko i precyzyjnie dzięki układowi nerwowemu, 
również efektory działają na innym poziomie sprawności. Jednak taki 
podział funkcji wiąże się z koniecznością skutecznej komunikacji 
pomiędzy komórkami i tkankami. Funkcjonowanie poszczególnych 
układów stanowi przedmiot zainteresowania fizjologii. Tutaj opisane 
zostaną tylko wybrane aspekty działania narządu ruchu, układu 
krwionośnego i oddechowego, pod kontrolą układu nerwowego, jako 
przykłady dające wyobrażenie o mechanizmach funkcjonowania organiz-
mu jako całości.

---

45 
2.2.1. Receptory na poziomie organizmu 
Receptory na poziomie organizmu wielokomórkowego są wyspecja-
lizowanymi komórkami zbudowanymi w taki sposób, aby były szczególnie 
uwrażliwione na występowanie określonego bodźca. Zadziałanie bodźca 
powoduje zmianę ich metabolizmu lub struktury (np. zmianę przepusz-
czalności błony komórkowej), co prowadzi do pobudzenia komórki 
nerwowej związanej z receptorem i przeniesienie informacji o zadziałaniu 
bodźca do ośrodkowego układu nerwowego (OUN) włóknem aferentnym 
(dośrodkowym, do OUN). 
Do organizmu docierają różne bodźce: światło, dźwięki, ciśnienie, 
dotyk, zapachy itd., ponadto są również bodźce docierające z wnętrza 
organizmu, informujące np. o stężeniu różnych substancji, stanie 
rozciągnięcia poszczególnych mięśni itd. Bodźce te są różnymi formami 
energii (falami elektromagnetycznymi, akustycznymi, siłami mecha-
nicznymi itd.) lub zmianami stężeń substancji. Jedyną formą informacji 
przyjmowaną przez układ nerwowy jest sygnał elektryczny bądź 
chemiczny – w synapsach (z wyjątkiem pobudzeń niefizjologicznych, np. 
zadziałania dużą siłą mechaniczną). Zatem funkcją receptorów jest 
przetwarzanie różnych form energii w energię elektryczną – „zrozumiałą” 
dla neuronów. Bodziec niesiony dowolną energią zmienia się w zmianę 
potencjału receptora, czyli potencjał generujący.
Jednocześnie receptory muszą zmieniać sposób kodowania informacji. 
Bodźce docierają do receptorów z różną dynamiką, ich energia może być 
bardzo różna, w sposób (prawie) ciągły zmieniać się od minimalnej do 
dużej (np. płynna zmiana nacisku lub głośności). Taka płynna zmiana 
mocy bodźca powoduje w receptorze płynnie zmieniające się nasilenie 
specyficznych zmian związanych z pobudzeniem (np. większe 
odkształcenie błony komórkowej to większy wzrost przepuszczalności dla 
jonów i większa zmiana potencjału generującego). Jest to kodowanie