Marcin Błaszczyk Biologia I genetyka

Tężcowe skurcze mięśni
Pojedynczy potencjał czynnościowy wyzwoli pojedynczy skurcz 
mięśnia. Następnie, dzięki usunięciu kationów wapniowych ze środowiska 
sarkomerów przez pompę wapniową siateczki sarkoplazmatycznej, nastąpi 
rozkurcz mięśnia. Jeśli jednak zanim mięsień się rozkurczy nastąpi 
kolejne pobudzenie, mięsień skurczy się ponownie, mocniej niż 
poprzednio (ponieważ tym razem będzie nadmiar kationów Ca
2+
– 
siateczka sarkoplazmatyczna nie nadąży z wychwyceniem wszystkich). 
Kolejne pobudzenia będą nasilały ten efekt. Jest to skurcz tężcowy 
niezupełny. Ze wzrostem częstotliwości pobudzeń, mięsień będzie 
kurczył się częściej aż do momentu, kiedy kolejne skurcze będą 
następowały tak szybko, że nie będzie w ogóle etapów rozkurczanie się 
mięśnia. Jest to skurcz tężcowy zupełny. Prawie wszystkie fizjologicznie 
występujące skurcze mięśni są skurczami tężcowymi zupełnymi; np. 
mięśnie umożliwiające zachowanie postawy ciała są w stanie skurczu 
wiele godzin każdego dnia. 
2.2.4. 
 
Odruchy. Utrzymanie napięcia mięśni poprzecznie 
prążkowanych 
Omówiono wcześniej teorię funkcjonowania receptorów. Aby 
spowodować reakcję organizmu na bodziec, informacja o jego zadziałaniu 
musi zostać przekazana do ośrodka nerwowego, przeanalizowana oraz 
przetworzona, w formie „rozkazu” musi trafić do efektora, który wykona 
czynność adekwatną do działającego bodźca. 
Działanie takiego układu w praktyce omówimy na przykładzie 
regulacji napięcia mięśniowego.
W tkance mięśniowej pomiędzy komórkami roboczymi mięśnia 
(miocytami) znajdują się tzw. wrzecionka nerwowo-mięśniowe. Są to 
przekształcone miocyty, których zewnętrzne części zachowały zdolność 
do kurczenia się, natomiast część środkowa zawiera receptory wrażliwe 
na rozciąganie (rozciągnięcie błony komórkowej powoduje zwiększenie 
jej przepuszczalności dla jonów – i wystąpienie potencjału generującego). 
Impulsy z zakończenia pierścieniowo-spiralnego (część wrzecionka) 
przewodzone są włóknem aferentnym, przez korzeń grzbietowy do 
rdzenia kręgowego. Tam, w rogu brzusznym, następuje przełączenie 
(poprzez synapsę) na neuron eferentny – motoneuron α. Unerwia on 
mięsień roboczy, w którym znajduje się opisywane wrzecionko nerwowo-
mięśniowe. Powoduje to skurcz tego mięśnia, a co za tym idzie – 
zmniejszenie rozciągnięcia receptorów i w konsekwencji zaprzestanie ich 
pobudzania. W ten sposób mięsień (efektor) reaguje skurczem na bodziec 

---

57 
(informujący o rozciągnięciu mięśnia). W praktyce oznacza to możliwość 
utrzymania stałego napięcia mięśni, co jest konieczne do zachowania 
równowagi. 
Układ ten jest regulowany dodatkowo przez neurony gamma (γ), które 
unerwiają odcinki wrzecionka nerwowo-mięśniowego zdolne do skurczu. 
Powoduje to dodatkowe rozciągnięcie receptorów i zwiększenie impulsacji 
pobudzającej mięsień. 
Opisany układ odruchu na rozciąganie jest jednocześnie przykładem 
najprostszego, monosynaptycznego łuku odruchowego.