Marcin Błaszczyk Biologia I genetyka
Yüklə 1,33 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Układ przywspółczulny
|
2.2.5. Układ autonomiczny
W tym miejscu warto omówić funkcjonowanie części układu nerwowego – układu autonomicznego. Jego działanie jest bowiem częściowo oparte na opisywanych właśnie prostych łukach odruchowych, które w wielkim stopniu kontrolują działanie większości narządów i układów. Ponadto, na jego działanie duży wpływ ma układ hormonalny oraz immunologiczny. Układ autonomiczny niezależnie od woli pobudza większość narządów wewnętrznych, zarówno gruczołów, jak i mięśni (zwłaszcza gładkich, choć nie tylko). Jest podzielony anatomicznie i funkcjonalnie na dwie części: przywspółczulną i współczulną. Część przywspółczulna układu autonomicznego (część parasympatyczna) obejmuje część: głowową – neurony ośrodkowe zlokalizowane w jądrach przywspółczulnych nerwów czaszkowych: III (okoruchowy), VII (twarzowy), IX (językowo-gardłowy) i X (błędny) oraz krzyżową – neurony w słupach pośrednio-bocznych I, II, III odcinka krzyżowego rdzenia kręgowego. Włókna tych neuronów biegną do zwojów w unerwianych narządach, tam dopiero następuje przekazanie pobudzenia neuronom pozazwojowym. Zarówno neurony przedzwojowe, jak i pozazwojowe są cholinergiczne (neurotransmitterem jest acetylocholina, choć poza nią uwalniane są również np. wazoaktywny peptyd jelitowy lub NO • ). Neurony przedzwojowe części współczulnej zlokalizowane są w słupach pośredniobocznych segmentów piersiowych 1-12 oraz lędźwiowych 1-3. Ich aksony, jako gałązki łączące białe, biegną do zwojów współczulnych tuż przy rdzeniu kręgowym, gdzie łączą się synapsami z neuronami pozazwojowymi, biegnącymi jako gałązki łączące szare – do unerwianych narządów. Jest to obraz ogólny; część włókien może mieć inny przebieg (np. nerw trzewny). Leżące jeden nad drugim zwoje współczulne razem tworzą pnie współczulne. W tym przypadku 58 neurony przedzwojowe są cholinergiczne, a pozazwojowe – noradrener- giczne. Również tutaj są wyjątki, np. neurony pozazwojowe unerwiające gruczoły potowe są na ogół cholinergiczne. Działanie obu części układu autonomicznego na unerwiane narządy jest przeciwstawne. Ogólnie można powiedzieć, że układ współczulny przygotowuje organizm do wzmożonego wysiłku związanego z walką, ucieczką lub kopulacją. Na przykład, rozszerzają się źrenice, zwiększa się praca serca (częstotliwość pracy, kurczliwość, przewodnictwo, siła skurczów), zwężają się tętnice skórne i trzewne, rozszerzają (częściowo) wieńcowe, mięśniowe, płucne; zwiększa się wydzielanie potu, adrenaliny, noradrenaliny, hormonów tarczycy, śliny, zwiększa się napięcie zwieracza cewki moczowej, zmniejsza – wypieracza moczu, zmniejsza się napięcie mięśni kurczących oskrzela, zmniejsza się perystaltyka jelit i wydzielanie soków trawiennych. Układ przywspółczulny – działa odwrotnie: wzrost jego aktywności następuje głównie wieczorem, w stanie relaksu oraz odpoczynku. Nigdy nie dochodzi do uogólnionego pobudzenia wyłącznie jednego z tych układów – zawsze obydwa są częściowo pobudzone, przesuwa się tylko balans większego pobudzenia jednego z nich przy jednoczesnym mniejszym pobudzeniu drugiego. Yüklə 1,33 Mb. Dostları ilə paylaş:
|