Ma’ruf tongotarov school abituriyentlarning Oliy o‘quv yurtlariga

Abituriyentlarning

MTS
MA’RUF TONGOTAROV SCHOOL

Abituriyentlarning Oliy o‘quv yurtlariga
tayyorgarlik darajasini tekshirish sinovi
Biologiya Kimyo Ona tili
O‘zbekiston tarixi
Matematika
1 – nazorat sinovi
Yo‘nalish: tabiiy
A variant
Savollar kitobi raqami: 111
Тoshkent – 2021

Biologiya [1]

1. O‘zaro raqobat uchun tegishli fikr keltirilgan javobni belgilang.

   
   

1. turlar aro shaklida individlarning oziq, yashash joyi, juft tanlash uchun raqobat ko‘rinishida namoyon bo‘ladi

   
   

2. bir turga mansub organizmlar orasidagi raqobat shaklini G.F. Gauze o‘rgangan

   
   

3. konkurensiya har ikki organizm uchun ham zararli bo‘lgan biotik munosabat hisoblanadi

   
   

4. «raqobatni inkor etuvchi prinsip» qonuniga ko‘ra ikkita o‘xshash ekologik ehtiyojga ega turlar birgalikda yashay olmaydi

   
   

2. «Hayotning tuzilish darajalari» jadvalining bo‘sh katagiga mos keladigan atama qaysi qatorda keltirilgan?

   
   

Hayotning tuzilish darajalari	Misol
a	albuminlarning yuqori haroratda denaturatsiyaga uchrashi
b	erkak sutemizuvchilar ko‘payish davrida oila qurish imkoniyati uchun bir-biri bilan olishadi

1. a – hujayra; b – biogeotsenoz

   
   

2. a – molekula; b – populatsiya

   
   

3. a – hujayra; b – organizm

   
   

4. a – molekula; b – biogeotsenoz

   
   

3. Quyidagi sxemada hayvon, o‘simlik, zamburug‘ uchun tegishli ma’lumotlar keltirilgan.

   
   

Bunga ko‘ra quyidagi qaysi ma‘lumotlar 1- va 5-ifodalarga mos keladi?

1. 1 – zahira oziq modda sifatida glikogem to‘planadi; 5 – ATF sintezi mitoxondriyada amalga oshadi

   
   

2. 1 – hujayra qobig‘iga ega emas; 5 – avtotrof va geterotrof usulda oziqlanadi

   
   

3. 1 – ATF sintezi sitoplazma, mitoxondriya,

   
   

xloroplastda amalga oshadi; 5 – irsiy axboroti xromasomalarda joylashgan

4. 1 – hazm qiluvchi vakuolalarga ega;

   
   

5 – hujayra shirasi bilan to‘lgan vakuolalarga ega

4. Quyidagi qaysi qatorda (№) hujayradagi jarayonlar hujayra qismlariga mos holda joylashtirilgan?

   
   

№	hujayra qismi	jarayon
1	ribosoma	kollagen oqsili sintezlanishi
2	yadro	adenin dezoksiribonuk- leotidlariga uratsil ribonukleotidlari mos kelishi
3	mitoxondriya	anaerob sharoitda ATF sintezlanishi
4	donador endoplazmatik to‘r	yog‘ bezlarida xolesterin sintezi

A) 1, 4 B) 2, 4 C) 1, 2 D) 2, 3

5. Quyidagi nukleotidlar orasidan qaysilari RNKli bakteriofag irsiyati tarkibida uchraydi?

   
   

A) 1, 4, 5 B) 2, 4, 5

C) 1 va 3 D) 3 va 4

6. Moddalar almashinuvi bosqichlari va ularga xos jarayonlar o‘rtasidagi moslikni aniqlang.

   
   

1. erkin kislorodni hosil bo‘lishi;

   
   

2. karbonat angidrid va suvning hosil bo‘lishi;

   
   

3. birlamchi organik molekulaning hosil bo‘lishi.

   
   

   1. aerob parchalanish;

      
      

   2. fotosintezning yorug‘lik bosqichi;

      
      

   3. issiqlik energiyasi hosil bo‘lishi;

      
      

4. 
   
   t-RNKning aminokislotalar bilan bog‘lanishi. A) a – 1; d – 3 B) b – 1; c – 2
   

C) d – 2; a – 1 D) c – 2; b – 3

7. G‘o‘zaning novvotrang tolali navlari o‘zidan changlanishi natijasida, …

   
   

1. avlodning 75% i novvotrang tolali o‘simliklar olinadi

   
   

2. 3 xil genotipik va fenotipik sinf hosil bo‘ladi

   
   

3. belgilarning mustaqil holda irsiylanishi kuzatiladi

   
   

12. Odamda interferon oqsilining hosil bo‘lishi dominant autosoma geniga bog‘liq. Epilepsiya (tutqanoq) kasalligi esa X xromosomaga bog‘liq dominant belgi hisoblanadi. Ona digeterozigota- li, ota ikkala belgi bo‘yicha kasallangan bo‘lsa, ushbu oilada tug‘ilgan farzandlarning necha foizi interferon oqsili sintezlaydigan, epilepsiya bo‘yicha sog‘lom bo‘ladi?

    
    

A) 75 B) 50 C) 25 D) 12,5

12. 𝐼^𝐺𝐼^𝑔 genotipli organizmda genlar orasidagi

    
    

𝐻 _ℎ

4. avlodning 50% i gomozigota dominant

   
   

belgiga ega

8. Vitaminlar yetishmasligi natijasida kelib chiqadigan kasalliklar to‘g‘ri berilgan javobni belgilang.

   
   

1. 
   
   ^{C vitamin – singa; B}1 ^{vitamin – shabko‘rlik}
   
2. 
   
   ^{D vitamin – raxit; B}12 ^{– beri-beri kasalligi}
   

3. A vitamin – shabko‘rlik; C vitamin – singa

   
   
4. 
   
   ^B1 ^{– beri-beri kasalligi; D vitamin – anemiya}
   

8. Zigota hosil bo‘lishida avval mitoz, keyin meyoz bo‘linish natijasida hosil bo‘lgan hujayralar qatnashuvchi organizm berilgan javobni belgilang.

   
   

1. qumloq bo‘znochi, archa boltatumshug‘i

   
   

2. norshirach, sunbul

   
   

3. oqquyruq, irbis

   
   

4. relikt yumronqoziq, yulg‘un

   
   

8. Ontogenezining postembrional davrida bilvosita rivojlanish kuzatiluvchi umurtqasiz organizmlar berilgan javobni belgilang.

   
   

1. nereida, chuchuv suv gidrasi, ko‘l baqasi

   
   

2. assidiya, baqachanoq, sariq falanga

   
   

3. daryo qisqichbaqasi, chuchuv suv shillig‘i, planariya

   
   

4. aktiniya, jigar qurti, chigirtka

   
   

8. U. Betson tajribasiga asoslangan jarayonni belgilang.

   
   

1. qizil gulli no‘xat bilan oq gulli no‘xatlar chatishtirilganda birinchi avlodda faqat qizil gulli o‘simliklarni paydo bo‘lishi

   
   

2. sariq donli no‘xat bilan yashil donli no‘xatlar chatishtirilganda birinchi avlodda yashil va sariq donli o‘simliklarni paydo bo‘lishi

   
   

3. g‘o‘zada tolaning rangi qo‘ng‘ir, novvotrang, oq formalari uchrashi

   
   

4. bug‘doyning qizil, och qizil, pushti, oq, och pushti formalari uchrashi

   
   

masofa 20 morganida bo‘lsa, 𝐼^𝑔 genotipli gametalarning hosil bo‘lish ehtimolligi qancha? A) 10% B) 20% C) 40% D) 80%

14. 
    

    ℎ
    “Qozi dastor” va “Lola” navlari uchun umumiy xususiyat berilgan javobni belgilang.

    
    

1. gultojbarglari changchi va urug‘chini gul ochilguncha o‘rab turadi

   
   

2. chanchilari gultojbarglarining qo‘shilishidan hosil bo‘lgan nayda joylashgan

   
   

3. gulkosacha, gultojlari erkin, changchilari va urug‘chilari cheksiz

   
   

4. gullari to‘g‘ri, ikki jinsli

   
   

14. Quyidagi rasmda nechta turkum(a) va sinf(b)ga mansub gomoyoterm organizmlar keltirilgan?

    
    

A) a – 4; b – 2 B) a – 5; b – 2

C) a – 3; b – 2 D) a – 4; b – 3

14. Adenin dezoksiribonukleotidiga komplementar tarzda uratsil ribonukleotidlari sintezlanishi(a) guanin dezoksiribonukleotid- larining adenin dezoksiribonukleotidlariga almashinishi(b) qanday jarayon deb ataladi?

    
    

1. a – reduplikatsiya; b – tranzitsiya

   
   

2. a – transkripsiya; b – translyatsiya

   
   

3. a – reduplikatsiya; b – transversiya

   
   

4. a – transkripsiya; b – tranzitsiya

   
   

14. Ikki yillik o‘simliklarni belgilang.

    
    

1. makkajo‘xori, kanop

   
   

2. sigirquyruq, karam

   
   

3. Turkiston ismalog‘i, o‘tloq sebargasi

   
   

4. zubturum, oq akatsiya

   
   

14. Quyidagi o‘simliklar gametofilariga tegishli fikrlarni belgilang.

    
    

1. funariya yo‘sini; b) zuhrasoch qirqqulog‘i.

   
   

   1. a – anteridiysida ko‘p xivchinli spermatozoidlar yetiladi; b – yuraksimon shaklga ega, avtotrof oziqlanadi

      
      

   2. a – rizoidga ega, poya-bargli; b – sporalari soruslarda yetiladi

      
      

   3. a – kolbasimon shaklda arxegoniyga ega; b – ko‘p xivchinli spermatozoid hosil qiladi

      
      

   4. a – zigotadan rivojlanadi, spora hosil qiladi; b – ildizpoyali, ko‘p yillik o‘simlik

      
      

14. It skeleti tasvirlangan quyidagi rasmda

    
    

11-raqam bilan ko‘rsatilgan suyak nomi va unga tegishli ma’lumot qaysi javobda keltirilgan?

1. o‘mrov suyagi, oldingi oyoq kamar suyaklari guruhiga mansub

   
   

2. kurak suyagi, oldingi oyoq kamar suyaklari guruhiga mansub

   
   

3. yelka suyagi, oldingi oyoqning erkin suyaklari guruhiga mansub

   
   

4. kurak suyagi, orqa oyoq uchun kamar suyagi hisoblanadi

   
   

14. Gelikonus(a), kallimaning(b) turkumi va moslanish turi to‘g‘ri keltirilgan javobni belgilang.

    
    

1. a – tangachalilar, himoya rangi; b – kapalaklar, maskirovka

   
   

2. a – tangachaqanotlilar, ogohlantiruvchi rang; b – tangachaqanotlilar, maskirovka

   
   

3. a – pardaqanotlilar, ogohlantiruvchi rang; b – to‘g‘riqanotlilar, mimikriya

   
   

4. a – kapalaklar, mimikriya;

   
   

b – pardaqanotlilar, maskirovka

14. Meyoz jarayonida xromasomalar holatlari qanday ketma – ketlikda namoyon bo‘ladi?

    
    

1. bir DNKli xromasomalarning gaploid to‘plami;

   
   

2. ikki DNKli xromasomalarning gaploid to‘plami;

   
   

3. ikki DNKli xromasomalarning diploid to‘plami;

   
   

4. bir DNKli xromasomalarning diploid to‘plami;

   
   

5. bir DNKli xromasomalarning tetraploid to‘plami.

   
   

A) 4, 3, 2, 4, 1 B) 4, 3, 5, 4

C) 1, 2, 5, 4 D) 4, 3, 2, 5, 1

14. Timozin gormoniga tegishli javoblarni belgilang.

    
    

1. me’da sekretsiyasini pasaytirib, ovqat hazm qilish ishini susaytiradi;

   
   

2. limfositlar hosil bo‘lishini oshirib, immunitetni kuchaytiradi;

   
   

3. jinsiy bezlar faoliyatini susaytirib, barvaqt balog‘atga yetishni oldini oladi;

   
   

4. reabsorbsiya jarayonini susaytirib, siydik ajralishini kuchaytiradi.

   
   

A) 1, 4 B) 2, 4 C) 1, 3 D) 2, 3

14. Tayoqchasimon retseptorlar funksiyasi o‘z- garishi(a), tasvirning sariq dog‘dan oldinroqda hosil bo‘lishi(b), kamalak pardaning rangsiz bo‘lishi(c) qaysi kasalliklarda kuzatiladi?

    
    

1. a – shapko‘rlik; b – yaqindan ko‘rarlik; c – albinizm

   
   

2. a – katarakta; b – uzoqdan ko‘rarlik; c – albinizm

   
   

3. a – shapko‘rlik; b – uzoqdan ko‘rarlik; c – albinizm

   
   

4. a – katarakta; b – yaqindan ko‘rarlik; c – albinizm

   
   

14. Odamning katta qon aylanish doirasida …

    
    

1. o‘ng bo`lmachadan o‘pka venasiga arterial qon chiqadi

   
   

2. chap bo‘lmachadan o‘pka arteriyasiga venoz qon chiqadi

   
   

3. chap qorinchadan aortaga arterial qon chiqadi

   
   

4. o‘ng qorinchadan o‘pka arteriyasiga venoz qon chiqadi

   
   

14. Chug‘urchuq uyasiga beshtadan ko‘p tuxum qo‘ymasligi(a), no‘xat gulining shakli va

    
    

kattaligi reaksiya normasi torligi(b) tabiiy tanlanishning qaysi turiga mos keladi?

1. a – stabillashtiruvchi; b – harakatlantiruvchi

   
   

2. a – harakatlantiruvchi; b – harakatlantiruvchi

   
   

3. a – harakatlantiruvchi b – stabillashtiruvchi

   
   

4. a – stabillashtiruvchi; b – stabillashtiruvchi

   
   

14. Kichik va katta Amudaryo qilquyruqlarining kelib chiqishi(a), qirg‘ovulning yettisoy va murg‘ob kenja turlarining paydo bo‘lishi(b) qaysi yo‘nalishdagi tur paydo bo‘lishiga misol bo‘ladi?

    
    

1. a – sipmatrik; b – allopatrik

   
   

2. a – allopatrik; b – allopatrik

   
   

3. a – simpatrik; b – simpatrik

   
   

4. a – allopatrik; b – simpatrik

   
   

14. Yerda hayotning paydo bo‘lishiga oid rasmdagi tajriba qaysi olimga tegishli?

    
    

A) L. Paster B) F. Redi

C) S. Miller D) D. Oro

14. Kserofitlar keltirilgan javobni belgilang.

    
    

A) shuvoq, kaktus B) ayiqtovon, qoqio‘t

C) sholi, qamish D) karrak, shirach

14. Qaysi javobda (+; +) shartli belgisiga mos keluvchi biotik munosabat keltirilgan?

    
    

1. tovushqon va tulki munosabati

   
   

2. askarida va odam o‘rtasidagi munosabat

   
   

3. yopishqoq baliqlarning akula orqa suzgichiga yopishib yashashi

   
   

4. o‘simliklarni asalarilar tomonidan changlatilishi

   
   

14. Quyidagi sxemada keltirilgan oziq zanjirida o‘simlik 100 tonna massaga ega bo‘lsa, ilon tana massasi qanchaga (kg) ortgan?

    
    

A) 2100 B) 210 C) 1500 D) 150
Tuzuvchi: Muslimbek HAKIMOV