Ma’ruza: Axborot tushunchasi. Axboriy jarayonlar Mashg’ulot maqsadi

a_kp^k + a_k-1p^k-1 + ... + a₁ p¹ + a_o p⁰=N
formuladan foedalaniladi.
Bu yerda: a_k, a_k-1,.., a₀ – berilgan sonni tashkil etuvchi raqamlar; k - sondagi raqamlar sonidan bitta kam miqdor (chunki birinchi razryad 0 (nol) dan boshlangan).
Misol.

1. 
   1011,1₂=X₁₀
   

2. 
   276,5₈=Y₁₀
   

3. 
   3B7,1₁₆=Z₁₀
   

Sanoq sistemalarda arifmetik amallar. Kundalik hayotimizda qo'llaniladigan o'nlik sanoq sistemasidagi sonlar ustida arifmetik amallar bajarish usullarini bilamiz. Mazkur usullar boshqa barcha pozitsiyaga bog'liq bo'lgan sanoq sistemalari uchun ham o'rinlidir.
O'nlik sanoq sistemasida qo'shish amalini ko'rsak, biz avval birliklarni, so'ng o'nliklarni, keyin yuzliklar va hakazolarni o'zaro qo'shib boramiz. Bu jarayon barcha pozitsiyali sanoq sistemalar uchun o'rinli bo'lib, toki oxirgi qiymat bo'yicha eng katta razryadni qo'shishgacha davom etadi. Mazkur jarayonda shu qoidani doim eslash kerakki, agar biror razryad sonlarini qo'shganimizda natija sanoq sistema asosi qiymatidan katta chiqsa, yig'indining sanoq sistema asosidan katta qismini keyingi razryadga o'tqazish kerak.
Masalan, o'nlik sanoq sistemasida:

Shuni yodda tutish kerakki, sanoq sistema asosining qiymati 10 deb hisoblanadi (o'nlik ma'nosida). Shu sababli ham sanoq sistema asosidan keyingi sonlar (toki o'sha sanoq sistema asosiga karrali son chiqmaguncha) 11, 12,.... va h. deb yuritiladi.
Buni tushunish uchun, keling, misollarga murojaat qilaylik. Masalan, sakkizlik sanoq sistemasida 8 ta raqam bor: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7.
Sanoq sistema asosi 8 esa 10 deb hisoblanadi. Buni nazarga olib, o'nlik sanoq sistemasidagi sonlar sakkizlik sanoq sistemasida quyidagicha qiymat oladi: