Ishontirish haqiqiy va soxta bo’lishi mumkin. Haqiqiy ishonch haqiqiy voqelikka mos keladi va shaxsning jamiyat oldidagi qadr-qimmatini oshiradi. O’zining haqiqiy ishonchiga sodiq bo’lishi hatto o’limga ham rozi bo’ladi. Masalan, Vatanga sodiqlik ruhida tarbiyalangan askarlarimizni jang maydonida ko’rsatgan matonatlari. Soxta ishonch esa, avvalo sinf jamoasi, qolaversa, jamiyat uchun ham zararli bo’lgan odatlarni shakllanishiga olib keladi. Soxta ishonch o’quvchilarning o’zi va atrofdagilar ta’sirining umumlashuvi natijasida vujudga keladi.
Soxta ishonchni bartaraf qilish o’qituvchidan atsoydil mehnat qilishni talab qiladi. Buni uch yo`nalishda olib borish lozim: sinf jamoasida sog’lom ijtimoiy fikrni shakllantirish, muhim ahamiyat kasb etuvchi hayotiy tajriba yaratish, soxta ishonchlarni asosli ravishda inkor qilish. Birinchi navbatda jamoani shakllantirishga, uni yaqin kelajakda va itsiqboliy rivojlanish yo`nalishlarini yaratishga alohida e’tibor berish zarur. O’qituvchi har bir o’quvchidagi ijobiy xislatlarga asoslangan holda, ahil sinf jamoasi yordamida soxta ishonchlarni bartaraf qilishda qiyinchiliklarga duchor bo’lmaydi. Soxta ishonchlarni o’zgartirishning quyidagi usullari mavjud:
o’quvchiga o’zini boshqalar bilan taqqoslashga undash uning fikriga qarama-qarshi fikrda bo’lgan kishi bilan yaqindan tanishish (masalan, bola o’qishni hohlamaydi, Lekin uning tanish o’rtog’i ko’p o’qiydi va biladi, ammo o’zining «quruq yodlovchi» yoki «o’ta bilimdon» qilib ko’rsatmaydi);
noto’g’ri qarashlar va ishonch oqibatda nimalarga olib borishini ko’rsatish (maslan, ana shunday xislatlarga ega bo’lib o’z hayotini barbod qilgan, o’z erki, g’ururi va vijdonini yo`qotgan kishilar haqida so’zlab borish. Buning uchun hayotiy misollar, badiiy asar, kinofilmlar va boshqalardan foydalanish mumkin);
soxta ishonchni yoqlab himoya qiluvchi o’quvchi fikrini mantiqiy rivojlantirib, uni hayratga soluvchi holatga yetkazish (masalan, barcha o’quvchilar o’qituvchilarni aldash, ichki tartib-qoidalarga rioya qilmaslik nimalarga olib borishi mumkin);
- o’quvchiga o’z qarashlarini asoslab, isbotlashga imkon berish va ularni alohida birma-bir inkor qilish. Soxta ishonchlar haqiqiy ishonch, ahloqiy tasavvurlaro, qadriyatlar va odatlar iblan almashinishi lozim.
