Ma’ruza mavzulari

Almashish buferi bilan ishlash
Matnli hujjatlar bilan ishlashda eng ko’p kerak bo’ladigan amallardan biri 
matn bo’lagidan nusxa olib, uni hujjatning boshqa joylariga qoyish amali 
hisoblanadi.

---

14 
Bu amal hujjatga matnlarni kiritish va tahrir qilishni tezlatishga yordam 
beradi. Bu ish “Буфер обмена” deb nomlanuvchi buyruqlar guruhidagi buyruqli 
tugmachalar yordamida amalga oshiriladi. Quyidagi rasmga qarang.
2.13-rasm. Almashish buferi bilan ishlovchi 
buyruqli tugmalar 
Rasmda hujjat matni bo’lagini almashish 
buferiga oluvchi 2 ta tugma, almashish buferidagi 
matn bo’lagini hujjatning kursor bilan ko’rsatilgan 
joyiga qoyish ochiluvchi tugmasi, matn bo’lagining formatini tadbiq etish tugmasi 
va almashish buferi muloqot oynasini ochib beruvchi tugma joylashgan panel 
ko’rsatilgan. Bu tugmalar orqali quyidagi buyruqlar amalga oshiriladi.
– bu tugmacha yordamida ajratilgan matn bo’lagining 
nusxasi almashish buferiga olinadi. Buning uchun avval matn bo’lagi ajratish 
usullaridan biri yordamida ajratib olinadi va tugmacha sichqoncha ko’rsatkichi 
yordamida bir marta bosiladi.
– bu tugmacha yordamida ajratilgan matn bo’lagi
almashish buferiga qirqib olinadi. Amalni bajarish uchun avval matn bo’lagi ajratib 
olinadi, so’ng tugmacha bosiladi.
-
bu tugmacha yordamida almashish buferiga 
olingan matn bo’lagi hujjatning kursor bilan ko’rsatilgan joyiga 
qoyiladi. Bunda 
tugmaning quyi qismida joylashgan qora 
uchburchak bosilsa, “Параметры вставки” buyruqlar paneli ochiladi.
Bu buyruqlar 
panelida joylashgan tugmalar quyidagi vazifalarni 
bajaradi:
-
almashish 
buferidagi matnni boshlang’ích formatini
saqlagan holda qoyish;
- almashish buferidagi matnni boshlang’ích formati bilan kursor turgan joydagi 
formatni birlashtirib 
qoyish;
-
bu 
variantda almashish buferidagi matn bo’lagida

---

15 
jadval, rasm yoki boshqa obektlar bo’lsa, ular qoyilmay faqat matn qoyiladi.
“Буфер обмена” buyruqlar panelida joylashgan ushbu 
ko’rinishdagi 
tugmani bosish orqali “Буфер обмена” muloqot oynasi ochiladi. Yana bir marta 
bosilsa, muloqot oyna yopiladi. Bu muloqot oynada “Вставит все” va “Очистит 
все” nomli tugmalar bilan birga almashish buferiga olingan obektlarni (matn, rasm 
va hokazo) ko’rsatib turuvchi maydon ham ochiladi. Bu maydondagi obektlarni 
sichqoncha ko’rsatkichi yordamida tanlash orqali ularni hujjatning kursor turgan 
joyiga qoyish mumkin. Bu tez takrorlanadigan so’zlar yoki obektlar mavjud 
hujjatlar yaratishda juda qo’l keladi. Bundan tashqari 
tugmasi 
yordamida almashish buferiga olingan barcha obektlarni hujjatning kursor turgan 
joyiga qoyish va
tugmasi yordamida almashish buferini tozalash 
amallari bajariladi.
“Буфер обмена” buyruqlar panelida joylashgan 
nomli
tugmachaga na’muna bо’yicha formatlash buyrug’i bog’langan. Bu buyruq ayni 
paytda kursor joylashgan matn bo’lagining formatidan na’muna oladi va undan 
boshqa matn bo’lagini formatlashda ishlatiladi. Buning uchun kursor formatidan 
na’muna olish kerak bo’lgan matn bo’lagi ustiga keltiriladi. So’ng sichqoncha
ko’rsatkichi
tugmasiga keltirilib, sichqoncha chap tugmasi 
ketma-ket ikki marta bosiladi. Bunda tanlangan matn bo’lagi formatidan na’muna 
olinadi. Undan keyin bu na’muna boshqa matn bo’lagiga sichqoncha chap tugmasi 
bosib turgan holda belgilab olish orqali ko’chiriladi. Sichqoncha ko’rsatkichini shu 
so’z ustiga keltirib, sichqoncha chap tugmasi bir marta bosiladi. Na’muna bо’yicha
formatlash rejimidan chiqish uchun
tugmasi sichqoncha 
yordamida bir marta bosiladi.
MS Word dasturida bazaviy formatlash uslubi “Обычный” deb 
nomlanuvchi uslub bo’lganligi uchun yangi fayl yaratganda shu uslub aktiv holatda 
bo’ladi. Shuni ta’kidlash lozimki, “Стили” panelida keltirilgan formatlash 
uslublarining juda ko’pi bizning mamlakatimizdagi bosmaxona talablariga mos 
kelmaydi. Masalan, bizda asosiy matn shrifti turi “Times New Roman” bo’lsa 
standart holatda asosiy matn turi “Calibri” matn turi belgilangan. Shuning uchun 
foydalanuvchi hujjat yozishdan avval, shu hujjatda keltirilgan talablardan kelib 
chiqqan holda “Обычный” formatlash uslubini o’zgartirib olishi kerak. Buning 
uchun sichqoncha ko’rsatkichini
“Обычный” formatlash uslubi yoki o’zgartirilishi kerak bo’lgan 
formatlash uslubi nomi ustiga keltirib, sichqonchaning o’ng tugmasi bosiladi va 
ochilgan kontekstli menyudan “Изменить” buyrug’i beriladi. Natijada quyidagi 

---

16 
rasmdagi kabi muloqot oyna ochiladi. Bu oynadagi parametrlarni o’zgartirish 
orqali formatlash uslubi belgilanadi.
2.18-rasm. “Изменение стилья” muloqot oynasi 
Rasmdan ko’rinib turibdiki, har bir formatlash uslubi quyidagi elementlarni 
o’z ichiga oladi:
uslub nomi (“Обычный”);
format turi (”Абзац”);
keyingi abzatsga qo’llaniladigan uslub nomi;
“Изменение стилья” muloqot oynasida joylashgan “Формат” tugmasi 
(2.18rasmga qarang) bosish orqali ochiladigan menyu bandlari yordamida matn 
shrift (“Шрифт...”), abzatsi (“Абзац...”), tabulyatsiyasi (“Табуляция...”), 
chegaralari (“Граница...”), tili (“Язык...”), ramkasi (“Рамка...”), royhat 
(“Нумерация...”), tugmalar kombinatsiyasi (“Сочетание клавиш...”) va 
animatsiya (“Анимация...”) kabi matn xossalari parametrlarini belgilash mumkin. 
Buning uchun har bir bandni tanlash orqali ochiladigan muloqot oynalardan 
foydalaniladi.
MS Word 2010 dasturida foydalanuvchilar o’z formatlash uslublarini ish 
faoliyatidan kelib chiqqan holda yaratish imkoniga ega. Buning uchun “Стили” 
muloqot oynasining quyi qismidagi ushbu
“Создат стиль” tugmasini bosish 
orqali ochilgan “Создание стиля” nomli muloqot oynadan formatlash uslubi 
elementlarini o’zgartirish kerak.
Talabalar hujjatini rasmiylashtirish standartiga ko’ra quyidagi formatlash 
uslublarini yaratish mumkin.
1.
Asosiy matn;
2.
1-darajali sarlavha;
3.
2-darajali sarlavha;
4.
3- darajali sarlavha;
5.
Rasm;

---

17 
6.
Rasm nomi;
7.
Jadval;
8.
Jadval nomi.
Bu formatlash uslublari talabalar hujjatlarini tez va bir xil standart asosida 
tayyorlanishiga yordam beradi.